ئەردۆغان هانا بۆ پەیمانی ناتۆ دەبات...ئایا بەهانایەوە دەچێت؟

دەستكەوتە گەورەكەی توركەكان، بە گەل و حكومەت و حزبەكانیانەوە، لە دەستوەردانیان لە قەیرانەكەی سوریا كە لەم رۆژانەدا دەبێتە هەشتەم ساڵی، ئەو (شۆك)ە یە كە بۆیان دەركەوت و زانییان ئەندامێتیی توركیا لە پەیمانی ناتۆ، ئەو پەیمانەی كە پێش زیاتر لە سەشت ساڵ خۆیان یەكێك بوون لە دامەزرێنەرانی، ئەندامێتییەكی پلە (پێنج) بووە، ئەندامێتییەك بووە بۆ ئەركی پێڕاسپێردراویان بەبێ‌ هیچ مافێك لەبەرامبەر پابەندبوونیان. 
رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا، رۆژی شەممە 10ی ئازار، لە وتەیەكیدا لە پارێزگای مێرسین، داوای لە پەیمانی ناتۆ كرد بێتە سوریا و یارمەتیی بدەن لە پاراستنی سنوورەكانی توركیا لە تیرۆر. بە دەق وتی "روو دەكەمە ناتۆ و پێیان دەڵێم.. ئێوە كوان و لەكوێن؟.. وەرن بۆ سوریا.. بۆچی نایەن؟.. مەگەر توركیا یەكێك لە دەوڵەتەكانی پەیمانەكە نییە؟.. بانگتان كردین بۆ ئەفغانستان و سۆماڵ و بەڵكان، داواكارییەكەتانمان جێبەجێ‌ كرد.. ئێستایش وا داواتان لێدەكەم بێنە سوریا.. بۆچی داواكەمان جێبەجێ‌ ناكەن؟". 
ئەم بانگەوازە (چاوەڕوانكراوە)ی سەرۆك ئەردۆغان، مانای زۆر هەڵدەگرێت و جێبەجێكردنی چەندین ئامانج و مەرامیشی لە پشتەوەیە: 
یەكەم: سەرۆك ئەردۆغان كە لە رووی سیاسی و سەربازییەوە (گلاوەتە) عەفرین-ەوە، خەریكە بە تەواوی هەست دەكات كە یەكلاییكردنەوەی شەڕەكە لەم شارەدا، كارێكی هەروا ئاسان نییە و تێچوویەكی زۆری دەبێت، بەتایبەت كە جەنگاوەرە كوردەكان لە رەققە و قامیشلۆ و كۆبانی و حەسەكە-وە روویان تێكردووە و رەنگە بە پشتگیریی ئەمریكایش بێت. بۆیە داوای بەهاناوەچوون لەو پەیمانە دەكات كە لە میانەی جەنگی سارد-دا، توركەكان خزمەتێكی زۆریان پێشكەش كردووە. 
دووەم: دوور نییە لە رێی ئەم بانگەوازەیەوە، سەرۆك ئەردۆغان بیەوێت زیاتر گەلی توركیا بدوێنێت وەك لە پەیمانی ناتۆ و پێیان بڵێت، بەو باڵە خۆرئاواییەی كە دەیەوێت ناسنامەی وڵاتەكە ناسنامەیەكی ئەورپییانە بێت نەك خۆرهەڵاتییەكی ئیسلامی، پێیان بڵێت ئەوەتا پەیمانی ناتۆ، كە داوایشمان لێكردووە، نایەتە پێشەوە بۆ پاراستنی سنوورەكانی وڵاتەكەتان لە تیرۆر، بەمەیش دەستبەرداری پابەندبوونی خۆی بووە بە هەموو ناوەرۆكی بەڵێننامەی پەیمانەكەوە لەبەرامبەرتاندا.
سێیەم: رۆیشتن بەرە و مەنبج، لە دوای عەفرین، واتا رووبەڕووبوونەوە و پێكدادان لەگەڵ ویلایەتە یەكگرتووەكان كە هێزەكانی لە ناو شارەكەدان و نزیكەی 20 بنكەی سەربازیی بە درێژایی سنوورەكانی توركیا-سوریا هەیە. ئەمەیش واتا بەرەنگاربوونەوەی گەورەترین هێزی پەیمانەكە. بۆیە، بەتایبەت ئەوروپاییەكان، هەوڵدەدەن بۆ رێگرتن لەو پێكدادانەی نێوان دوو ئەندامی دامەزرێنەری پەیمانی ناتۆ و گوشار خستنە سەر ئەمریكا بۆ ئەوەی هەڵوێستەكانی خۆی بۆ پشتگیریكردنی لە كوردەكان و پرۆژەی گەورەی جیاخوازییان لە داهاتوودا، بگۆڕێت.
سەرۆك ئەردۆغان هەر لە هەمان وتاریدا جەختی لەوە كردەوە كە توركەكان هێزێكی داگیركار نین و پلانەكەیان بۆ دەستوەردانی سەربازیی لە عەفرین و رەنگە شارەكانی دیكەی سوریای وەك قامیشلۆ و گردە سپی و مەنبج بۆ پاككردنەوەی سنوورەكانی توركیایە لە تیرۆریستان. ئیتر باسی لەو ئامانجانەی تر نەكرد كە لە رۆژەكانی یەكەمی ئەم دەستوەردانە سەربازییەی كە پێیناوەتە هەشتەم هەفتەیەوە، رایگەیاند بوو و بریتی بوو لە دامەزراندنی ناوچەی ئارام لە قووڵایی 50 كیلۆمەتردا بۆ دووبارە نیشتەجێكردنەوەی 3،5 ملیۆن پەنابەری سوری. ئەمەیش دەكرێت وا لێكدانەوەی بۆ بكرێت كە ئاستی پێشبینی و داواكارییەكانی خۆیی كەمكردوونەتەوە و پەیامێكی ناڕاستەوخۆیش بێت بۆ سەركردایەتی سوریا. 
پەیمانی ناتۆ بە هیچ جۆرێك هیچ بەدەنگەوەچوونێكی بۆ ئەم بانگەوازە نائومێدانەیەی سەرۆك ئەردۆغان نەبوو، یان دەستوەربدات بۆ پاراستنی سنوورەكانی وڵاتەكەی وەك ئەوەی داوایكرد. بەڵكو هەر بەهەمان ئەو شێوازە رەفتاری كرد كە یەكێتی ئەوروپا لەگەڵیدا دەیكات بەرامبەر داوای بەئەندامبوونی توركیا لە رێكخراوەكەدا. چونكە دەوڵەتێكی موسڵمانە لە پەیمانێكی خۆرئاوایی مەسیحیی سپی-دا و ئەندامێتییەكەیشی بە نەمانی جەنگی سارد و بە هەڵوەشانەوەی یەكێتی سۆڤیەت و بە بەهەڵمبوونی پەیمانی وارشۆ، كۆتاییهات و كەوت.  
پەیمانی ناتۆ بە پێی شێواز و سیستمی (كەفیل) مامەڵە لەگەڵ توركیا دەكات، یان خاوەن و كۆیلە، بۆیە پێویستە كۆیلە بەبێ‌ هیچ قسەكردنێك فەرمانەكانی خاوەنەكەی جێبەجێ‌ بكات و پاشماوەكەی قبووڵ بكات، وەك ئەوەی توركیا كردی كاتێك سەركردایەتی پەیمانەكە داوای دەستوەردای لێكرد لە ئەفغانستان و سۆماڵ و بەڵكان، هەروەها سوریا و لیبیایش ئەو دوو دەوڵەتەی كە ئەردۆغان لەو وتەكەیدا و لەمبارەیەوە باسی نەكردن.   
ئەوە ئەمریكا و هاوپەیمانە عەرب و ئەوروپیەكانی بوون كە توركیایان گلاندە ئەم تەڵە-یەی سوریاوە و بڕیاریاندا بیگۆڕنەوە بە كوردەكان وەك هاوپەیمانێكی جێمتمانە كە دەكرێت وەك لایەنێكی سەرەكیی بۆ ستراتیژی خۆرئاوا لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا، پشتیان پێببەسترێت. لەبەر ئەمەیشە كە ئەمریكا رێگە بە توركیا و سوریایش نادات تا پێشڕەویی بكەن بۆ خۆرهەڵاتی فورات، ئەو ناوچانەی كە یەدەگەكانی نەوت و غازەكەی (حیجزكراوە) بۆ ئەو دەوڵەتی كوردیەی كە خەریكە لەسەر حسابی خاكی هەردوو دەوڵەتەكە بە پلەی یەكەم، پێكدەهێنرێت.
توركیا بەلای خۆرئاواوە بەربەستێكی هەم سیاسی و هەم سەربازییش بوو لەبەردەم هەر لێشاوێكی موسڵماناندا بەرەو ئەوروپا، بەڵام ئەم رۆڵ-ەی هەر لەگەڵ بەرزكردنەوەی (ئاڵای عوسمانی) لەلایەن سەرۆك ئەردۆغان-ەوە، كۆتاییهات، چونكە ئەو هەنگاوەی ئەردۆغان گەیشتنی هێزەكانی توركیای بە ڤییەنا، بیرهێنایەوە، دوای ئەوەی بولگاریا و رۆمانیا و هەندێك لەدەوڵەتانی بەڵكان-ی داگیركرد.
ئەو لوتكە سێ‌ قۆڵییەی كە بە میوانداریی ئەردۆغان لە سەرەتای مانگی داهاتوو لە ئەستانبوڵ بەڕێوەدەچێت و هەردوو سەرۆك ڤلادیمێر پوتین-ی روسی و حەسەن رۆحانی-ی ئێرانی ئامادەی دەبن، رەنگە دەرفەتێك بێت بۆ بەخۆداچوونەوەیەكی ستراتیژییانەی توركیا بە هەموو هەڵەكانی حەوت ساڵی رابردوویدا و دەستپێكی گرتنەبەری سیاسەت و هاوپەیمانێتیگەلێكی تازە بێت كە دیارترین ناونیشانەكەی كشانەوەیە لە پەیمانی ناتۆ. 
ئەمریكییەكان توركیایان گلاندە سوریاوە بۆ ئەوەی رێگریی لێ‌ بكەن تا بەرەو خۆرهەڵاتی پێگە سروشتییەكەی خۆی نەڕوات، بێ‌ ئەوەی وەك ئەندامێكی (رەسەن)ی پەیمانی ناتۆ و یانەی سپیی ئەوروپا بیناسن و دانیپێدابنێن. ئامانجەكەی ئەمریكا بە تەواوی بەدیهات و سوریا وێران بوو و ئاسایش و سەقامگیریی توركیا تێكچوو و كەوتە بەر هەڕەشەی تێكچوونی یەكێتی خاك و دیمۆگرافییەوە، بۆیە هاوار و بانگەوازەكانی سەرۆك ئەردۆغان كە ئاراستەی پەیمانی ناتۆی دەكات بۆ بەهاناوەچوون و قوتاركردنی، هیچ دەنگدانەوە و بەدەنگەوەچوونێكی نابێت.  
عه‌بدولبارى عه‌توان