08/02/2018
ئيشراق 617 جار بینراوە
كاریگه‌ریی شانۆی سه‌رشه‌قامی ئێرانی له‌سه‌ر نمایشه كوردیه‌كان
ئه‌زموونی شانۆی سه‌رشه‌قام له باشوری كوردستان ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ دوای ڕاپه‌ڕین ئه‌وه‌ش له‌چه‌ند هه‌ولێكدا كه مه‌به‌ست گوزارشت كردن بوو له ئازاره‌كانی مرۆڤی كوردیی، ئازاره‌كانی یاده‌وه‌ری ئه‌و مرۆڤه.. به‌داخه‌وه تائێستا ووتارێكی نووسراومان نیه باس له‌و سه‌ره‌تایه بكات، جگه له‌وه‌ی كه ئێمه‌ی شانۆكاران خۆمان به‌شێك بووینه له‌و مێژووه كه به‌چه‌ند هه‌وڵێك ده‌ستی پێكردووه، ڕه‌نگه سه‌ره‌تای هه‌وڵه‌كانیش بگه‌رێته‌وه بۆ شانۆكار ڕزگار ئه‌مین ئه‌و ده‌مه‌ی له‌كه‌لاوه‌كانی هه‌ڵه‌بجه كارێكی گه‌رۆكی ئه‌نجامدا كه چه‌ندین شه‌و به‌رده‌وام بوو، هه‌روه‌ها شانۆكار به‌كر ڕه‌شید كارێكی تاكئه‌كته‌ری شه‌قامی ئه‌نجامداوه له سلێمانی و له‌ناوه‌ڕاستی نه‌وه‌ته‌كانی سه‌ده‌ی بیسته‌م له‌هه‌ولێر نیهاد جامی و ته‌حسین فایه‌ق كارێكی شه‌قاممان ئه‌نجامدا به‌ناوی "لێشاوی مه‌رگ" كه پانۆرامایه‌كی شه‌قام بوو له‌باره‌ی ئه‌نفال به‌درێژایی شه‌قامه‌كانی هه‌ولێر ده‌رۆیشت.
دواتر هه‌ر له‌هه‌ولێر گروپی گه‌نج بۆ شانۆ و تیپی هونه‌ری شانۆی رۆژ چه‌ندین كاری شانۆی سه‌ر شه‌قامیان له‌ناو شاری هه‌ولێر نمایشكرد.
ئه‌و سه‌ره‌تایه ته‌نیا وه‌ك بیرهێنانه‌وه‌یه‌كه نه‌وه‌ك نووسینه‌وه‌ی میژووی سه‌رهه‌ڵدانی ئه‌و شانۆیه كه چه‌ندین شانۆكاریتر دواتر له‌و بواره‌دا كاریان كرد، سه‌ره‌تایه‌ك كه به‌پێی تێگه‌یشتنی شانۆكاره‌‌كان ئه‌نجام ده‌درا، به‌ڵام به‌هۆی ئه‌وه‌ی له ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان شانۆیه‌كی چالاكی سه‌رشه‌قام هه‌یه توانی كاریگه‌ری له‌سه‌ر نه‌خشه‌ی شانۆی سه‌ر شه‌قامی باشوور به‌جێ بێلێت تا ئاستی ئه‌وه‌ی ئه‌و كاریگه‌ریه گۆڕدرا بۆ ئه‌نجامدانی گواستنه‌وه‌ی فۆڕمی تایبه‌ت بۆ فێستڤاڵ.
ئه‌وه بوو له‌ماوه‌ی چه‌ندین ساڵ له ده‌ربه‌ندیخان فێستڤاڵی شانۆی سه‌رشه‌قام ئه‌نجامده‌درا و ساڵانه‌ی گروپه شانۆییه‌كانی كوردستان نمایشه‌كانیان له‌م فێستڤاڵه‌دا شانۆگه‌ریه‌كانیان نمایشده‌كرد سه‌رباری چه‌ندین گروپ له‌ووڵاته جیاوازه‌كان له‌ناویشیاندا شانۆكارانی ڕۆژهه‌ڵات و چه‌ند نمایشێكی شانۆی ئێرانیش.
ئه‌و فۆڕمه‌ی شانۆكارانی ڕۆژ هه‌ڵات به‌ته‌واوی ڕه‌نگیدایه‌وه له‌سه‌ر شانۆی سه‌رشه‌قامی باشوور، بۆیه ئه‌وه پێویستی به‌هه‌ڵوه‌سته له‌سه‌ركردنه له‌ڕێگه‌ی چه‌ندین دۆخی كۆمه‌لایه‌تی وسیاسی كۆمه‌ڵگای كوردیه‌وه.
ئه‌گه‌رچی وه‌كو نمایش میژوویه‌كی نزیكی هه‌یه ودوور نیه، به‌ڵام وه‌ك كاری نووسین وتوێژینه‌وه له‌سه‌ره‌تای هه‌شتاكانی سه‌ده‌ی بیسته‌م له وتارێكی چیرۆكنووس و نوسه‌ری شانۆنامه ڕه‌ئوف حه‌سه‌ن باس له‌پێویستی شانۆی سه‌رشه‌قام كراوه كه ئه‌و شانۆیه پێویسته هۆڵی شانۆ به‌جێ بێلێت و به‌پێی پێداویستی كۆمه‌ڵگا له‌گه‌ڵ ئازاری خه‌ڵكدا به‌شدار بێت ئه‌و فۆڕمه‌ی ئه‌و نووسه‌ره بۆ ئه‌و شانۆیه داوای كردووه هه‌وڵێك بووه بۆ شانۆیه‌كی سه‌ر شه‌قام، به‌ڵام نه له‌و ڕۆژگار و نه ئێستاش ئه‌وانه‌ی له‌و بواره‌ش كار ده‌كه‌ن به‌هیچ جۆرێك نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه سه‌ری، ڕه‌نگه نه‌وه‌ی نویی شانۆش هیچ ئاشنایه‌تیه‌كیشی پێی نه‌بێت.
به‌ڵام وه‌كو كاری نمایش ئه‌وه‌یان جیگه‌ی ڕوانینی تره به‌هۆی ئه‌وه‌ی تا دوای ڕاپه‌ڕینی به‌هاری نه‌وه‌ت ویه‌ك ئێمه هیچ ئاشنایه‌تیه‌كمان به‌و شانۆیه‌وه نیه.
بۆیه كاتێك بمانه‌وێت له‌ژیانی فه‌رهه‌نگی شانۆییماندا بگه‌ڕێینه‌وه سه‌ر چه‌مكی شانۆی سه‌رشه‌قام ناچینه‌وه سه‌ر ئه‌و تێگه‌یشتنه به‌راییه‌ی كه شانۆی كلاسیكی به‌هۆی ئه‌وه‌ی له‌ئاهه‌نگه ئاینیه‌كان شانۆیان له‌په‌رستگاو ده‌ره‌وه‌ی په‌رستگا نمایش كردووه كه‌واته ئه‌وه‌یان شانۆی سه‌رشه‌قام بووه، هه‌ڵبه‌ت ده‌كرێت ئه‌و هه‌وڵانه وه‌ك زه‌مینه بۆ له‌دایك بوونی ئه‌و شانۆیه سه‌یر بكه‌ین، به‌ڵام ناكرێت به مێژووی ئه‌و شانۆیه ناوی به‌رین، چونكه هه‌ر پڕۆسه‌یه‌كی ناونان زاده‌ی دۆخێكی زانستی شانۆكه‌یه.
بۆیه له‌دایك بوونی ئه‌و شانۆیه ده‌كرێت له‌دوو ئاستدا بیبینین له‌لایه‌ك وه‌ك خواستێكی كۆمه‌ڵگا به‌تایبه‌ت له‌چه‌وساندنه‌وه‌ی مرۆڤه‌كان كه شاتۆكارانی ناچار كرد بڕژێنه شه‌قامه‌كان و له‌وێ خواستی كۆمه‌ڵگا بخه‌نه ڕوو، ئاستی دووه‌م په‌یوه‌سته به ئایدیۆلۆژیا كردنی شانۆ به‌و پێیه‌ی ئه‌و شانۆیه مه‌رامێكی سیاسی ڕوونی له پشته، ئه‌گه‌رچی له ئه‌زموونه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی برۆدوای له‌شه‌سته‌كانی سه‌ده‌ی بیسته‌م به‌دواوه له‌جۆری شانۆی نان و بووكه شووشه‌ی پیته‌ر شۆمان ئه‌و شانۆیه چه‌نده خواستێكی شه‌قام و مرۆڤه چه‌وساوه‌كانه هێنده‌ش ده‌یویست ته‌كنیك وفۆڕمێكی هونه‌ری تیا به‌رجه‌سته بكات له‌ڕووی به‌كارهێنانی بووكه شووشه‌ی گه‌وره‌و نانێكی گه‌وره كه له‌سرووتێكدا بینه‌ران له‌نێوان خۆیان دابه‌شی ده‌كه‌ن.
ئه‌وه ڕووبه‌رووی پرسیارێكی گرنگمان ده‌كاته‌وه ئاخۆ شانۆی سه‌رشه‌قام شانۆیه‌كی ئه‌زموونگه‌ریه؟ یاخود شانۆی ئه‌زموونگه‌ری كه له‌هۆڵ دێته ده‌ره‌وه شانۆی سه‌رشه‌قامه؟
شانۆی سه‌رشه‌قام ده‌توانین وه‌ك شانۆیه‌كی ئه‌زموونی سه‌یری بكه‌ین، به‌ڵام به‌سه‌یركردنی ئه‌زموونیانه مانای وانیه شانۆیه‌كی ئه‌زموونگه‌ریه، به‌ڵكو ئه‌زموونێكه له‌فۆڕمێكی ده‌ست نیشان كراودا، بۆیه هه‌موو هه‌وڵێك بۆ هاتنه ده‌ره‌وه له‌هۆڵی شانۆو ته‌نانه‌ت نمایشكردنی له‌سه‌ر شه‌قامێكیش مانای وانیه ئه‌وه شانۆیه‌كی سه‌رشه‌قامه، به‌تایبه‌ت گه‌ر مه‌به‌ستی ده‌ست نیشان كراوی سه‌ر شه‌قامی نه‌بووبێت، ئێمه له‌یه‌كه‌م فێستڤاڵی شانۆی سه‌رشه‌قامی ده‌ربه‌ندیخان له تونێڵه‌كه‌ی ئه‌و شاره نمایشێكمان ئه‌نجامدا به‌ناوی "تونێل" به‌ڵام به‌هیچ جۆرێك شانۆی سه‌ر شه‌قام نه‌بووه، هێنده‌ی ئیشكردنه‌وه بووه له‌ته‌ك فه‌زایه‌كی جیاوازو به قووڵاییه‌كی هونه‌ری كه ئیشكردنه‌وه بووه له‌سه‌ر ده‌نگ و گه‌ڕانه‌وه بۆ ناو تێكستی ئاینی، كه هیچ میكانیزمێكی شانۆی سه‌رشه‌قامی له‌خۆی نه‌گرتبوو، به‌ڵام پێشڕه‌و حه‌مید كارێكی سه‌رشه‌قامی له ده‌ربه‌ندیخان نمایش كردو ب‌پێی خاسیه‌تی شانۆی سه‌رشه‌قام ئه‌نجامدراوه.
ئه‌گه‌ر له‌ئاستی ئه‌زموونی جیهانیش سه‌یری بكه‌ین به‌شێك له‌ئه‌زموونه‌كانی شانۆی زیندووی ژۆلیانا بیك و ژۆدیت مالینا كاتێك له‌سه‌ر شه‌قامیش نمایش ده‌كرێن ئه‌وه شانۆی سه‌ر شه‌قام نیه به‌ڵكو شانۆیه‌كی ئه‌زموونگه‌ری خاوه‌ن سیمای تایبه‌ت به شانۆی زیندوو بووه.
ئه‌وه‌ش بۆ وه‌ڵامه به‌و پرسیاره‌مان كهی شانۆی سه‌رشه‌قام شانۆیه‌كی ئه‌زموونگه‌ری نیه، له‌كاتێكدا شانۆی شۆمان شانۆیه‌كی ئه‌زموونگه‌ری تایبه‌ته به شه‌قام، بۆیه ده‌بێت توانای بینینی سیماكانی ئه‌و جیاوازیه‌مان هه‌بێت كه له‌كوێ له‌یه‌كتر جیا ده‌بنه‌وه‌و له‌كوێش له‌یه‌كتر ده‌ترازێن.
ئیمه به‌شێك له‌و نمایشانه‌ی باشوور ساڵانه له‌فێستڤاڵی شانۆی سه‌رشه‌قام ده‌مانبینین، نه‌مانده‌زانی بۆچی له‌سه‌ر شه‌قام و پارك و گۆڕه‌پان نمایش ده‌كران، چونكه شانۆیه‌ك بوون به‌پێی خاسیه‌تی هۆڵ و دوور بوون له ئامانج و ستراتیژی گوتاری سه‌رشه‌قام، هه‌ڵبژاردنی بابه‌ت یه‌كێك بووه له‌و گرفتانه كه نه‌زانراوه چی هه‌ڵده‌بژێرین بۆ ئه‌و فێستڤاڵه.
هه‌ڵبه‌ت له‌ئێستادا ئه‌وه‌ی بۆ ئه‌و شانۆیه تێبینی ده‌كه‌ین ناتوانین بڵێین ئه‌وه شانۆی سه‌رشه‌قامه به‌پێی خاسیه‌تێكی تیۆریی، چونكه له‌زۆربه‌ی كاتدا نمایشه‌كان كه‌وتونه‌ته ژێر كاریگه‌ری فۆڕمی نمایشه‌كانی شانۆكارانی ڕۆژهه‌ڵات كه نمایشه‌كانی ئه‌وان به‌هۆی ئاشنایه‌تیان له‌گه‌ڵ شانۆی ئێرانی تا ڕاده‌یه‌ك له‌وه‌ی بینیومانه ده‌توانین ناوی به‌رین به فۆڕمێكی ده‌ست نیشان كراوی ئێرانی بۆ شانۆی سه‌ر شه‌قام كه شانۆكارانی باشوریش له‌و كاریگه‌ریه ده‌رباز نه‌بوونه، نه‌یانتوانیوه له‌ئاستێكی تیۆریی فراوانتره‌وه سه‌یری ئه‌و شانۆیه بكه‌ن، شانۆی نان و بووكه شووشه و شانۆی زیندوو كه هه‌وڵی دیاری ناو شانۆی سه‌ر شه‌قامیان تیا به‌رجه‌سته كراوه.
بۆیه ئێمه كه هه‌میشه قسه‌مان له‌سه‌ر شانۆی ئه‌زموونگه‌ری كردووه تاكو ئێستا شانۆی شه‌قام وه‌ك بابه‌تێك بۆ شانۆی ئه‌زموونگه‌ری نه‌بۆته كێشه‌ی ده‌یالۆگی شانۆییمان، به بڕوای ئێمه ئه‌وه‌ش ده‌گه‌رێته‌وه بۆ ساده‌یی فۆڕمی ئه‌و شانۆیه كه ده‌یالۆگ وگفتوۆگمكانی له‌سه‌ر شه‌قام زاده‌ی ژیانی ڕۆژانه‌ی چینه‌كان وگرفته كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانه، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نه‌مانتوانیوه شانۆیه‌ك بێت زاده‌ی دۆخی شوێن بێت، هێنده‌ی له شوێنێكیتره‌وه هێناومانه، كه‌وتوینه‌ته ژێر ئه‌و كاریگه‌ریه ئێرانیه و هه‌روه‌ها له‌زه‌مینه‌ی كاره‌كانی رۆژهه‌ڵاتی كوردستانه‌وه ویستومانه زه‌مینه شانۆییه سه‌ر شه‌قامیه‌كه‌ی پێ به‌رهه‌م بێنینه‌وه.س/ جام