27/02/2019
ئيشراق 514 جار بینراوە
ئه‌م شکست و سه‌رشۆڕییه!
بڕیار بوو گه‌وره‌ترین کۆده‌نگی جیهانی له پاش شه‌ڕی دووه‌می جیهانی بێت و ئه‌مریکا به هه‌موو هێزێکه‌وه و به پڕوپاگه‌نده‌یه‌کی زۆری میدیایی هاتبووه گۆڕه‌پانه‌که‌وه تا هه‌نگاو به‌ره‌و گۆشه‌گری ئێران و ته‌نانه‌ت گۆڕینی ده‌سه‌ڵاتی کۆماری ئیسلامی بنێت، خه‌ونه‌کانی تره‌مپ پێچه‌وانه بوو و ئه‌وه‌ی که بۆ ئێران ده‌یبینی له جیهانی ڕاستیدا به‌رۆکی خۆیی گرته‌وه.
بیست و یه‌کی مانگی به‌فرانبار بوو که مایک پۆمپیۆی وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکا وه‌ک ئه‌ندامێکی تاقمه توندڕۆکه‌ی کۆشکی سپی به په‌یامنێرانی ڕاگه‌یاند که گه‌وره‌ترین کۆنفرانسی جیهانی له دژی کۆماری ئیسلامی ئێران له وارشۆ به‌ڕێوه ده‌چێت، پلانه‌که‌شی ئه‌وه‌بوو که جیهان له دژی ئێران یه‌کگرتوو و هاوده‌نگ بێت به‌ڵام ئه‌وه‌ی که بینرا ڕواڵه‌تێکی دیکه‌ی شکستی ئه‌مریکا و گۆشه‌گری ئه‌م وڵاته‌یه له سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تی.
پاش پڕوپاگه‌نده‌ی ئه‌مریکا، ڕژێمی زایۆنیستی و وڵاتانی شوێنکه‌وتووی ئه‌وان له ناوچه‌که، له ئاکامدا چوارشه‌ممه‌ی ڕابردوو کۆنفرانسی وارشۆ له پایته‌ختی پۆڵۆنیا به‌ڕێوه‌چوو به‌ڵام پۆمپیۆ و ئیداره‌ی تره‌مپ قه‌د بیریان له‌وه نه‌ده‌کرده‌وه له‌م ئاسته‌دا گۆشه‌گر بن و ته‌نانه‌ت هاوپه‌یمانه‌کانی ئه‌مریکاش له ئه‌ورووپا وه‌ڵامیان نه‌ده‌نه‌وه. ئه‌مریکا تێچوویه‌کی زۆری بۆ به‌ڕێوه‌چوونی کاریگه‌ری ئه‌م کۆنفرانسه به کار هێنابوو، سه‌ردانه به‌رده‌وامه‌کانی به‌رپرسانی ئه‌م وڵاته وه‌ک ئاماده‌کارییه‌ک بۆ به‌ڕێوه‌چوونی کۆنفرانسه‌که، لۆبی به‌رده‌وام به ئاشکرا و نهێنی، بانگه‌شه‌یه‌کی زۆر و به‌شداری گه‌وره به‌رپرسانی وه‌ک مایک پنس جێگری سه‌رۆک کۆمار و کۆشنه‌ری گه‌وره ڕاوێژکار و زاواکه‌ی تره‌مپ و مایک پۆمپیۆی وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریکا هه‌موو پیشانده‌ری ئه‌وه بوو که کۆنفرانسه‌که‌ی پۆڵۆنیا چه‌نده بۆ ئه‌مریکییه‌کان گرنگ بووه.
کاتێک جێگری سه‌رۆک کۆماری ئه‌مریکا میوانداری له کۆنفرانسێکی سیاسی به‌م هه‌موو بانگه‌شه‌وه ده‌کات، چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌شیان هه‌بووه وڵاتانی بانگهێشتکراو لانیکه‌م له ئاستی به‌رپرسی دووه‌م یان وه‌زیری ده‌ره‌وه له کۆنفرانسه‌که‌دا ئاماده بن به‌ڵام له 60 وڵاته بانگهێشتکراوه‌که‌ی وارشۆ ته‌نیا 30 وڵات له ئاستی وه‌زیردا ئاماده بوون و ئه‌و 30 وڵاته‌که‌ی دیکه‌ش له ئاستێکی نزمدا به‌شدارییان کرد و ئه‌مه‌ش پیشانده‌ری بێ بایه‌خی کۆنفرانسی وارشۆ بۆ وڵاتانی جیهان بووه. ئه‌و وڵاتانه‌ش که واژۆیان له سه‌ر ڕێکه‌وتنی ناوه‌کی کردووه (به‌ده‌ر له به‌ریتانیا) وه‌زیریان نه‌نارده ئه‌م کۆنفرانسه، فه‌ره‌نسا و ئه‌ڵمانیا هه‌ر له سه‌ره‌تادا ڕایانگه‌یاند که وه‌زیرانی ده‌ره‌وه نانێرنه کۆنفرانسه‌که و نوێنه‌ریان له وارشۆ ئاماده ده‌بێت، وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی به‌ریتانیاش ڕایگه‌یاندبوو که به‌شداری له وارشۆ ته‌نیا به هۆی به‌شداری له کۆبوونه‌وه‌یه‌کی تایبه‌ت به یه‌مه‌ن له په‌راوێزی ئه‌م کۆنفرانسه‌دا بووه. چین که قه‌د گرنگیی به پڕوپاگه‌نده‌کانی ئه‌مریکا نه‌دا و ڕووسیاش نه‌ک ته‌نیا ئاماده‌ی کۆنفرانسه‌که نه‌بوو به‌ڵکوو سرگێی لاوڕۆڤ وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م وڵاته ڕه‌خنه‌شی له سیاسه‌ته‌کانی کۆشکی سپی گرت.
ئه‌وانه‌ش که پاڵپشتییان له کۆنفرانسی وارشۆ کرد هه‌ر ئه‌وانه بوون که پێش بینی ده‌کرا وه‌ک هه‌میشه شوێنکه‌وتووی سیاسه‌ته‌کانی واشنتن بن. بنیامین نتانیاهۆ سه‌رۆک وه‌زیرانی ڕژێمی زایۆنیستی یه‌ک له‌و که‌سانه بوو که هه‌ر له ساته‌وه‌ختی ڕاگه‌یاندنی به‌ڕێوه‌چوونی کۆنفرانسی وارشۆ له چاوه‌ڕوانیدا بوو و به چه‌ندین جار ڕایگه‌یاند که ئاماده ده‌بێت. ئیمارات و سه‌عوودیاش وه‌زیرانی خۆیان نارده پۆڵۆنیا، ئه‌ڵبه‌ت وڵاتانی دیکه‌ی عه‌ره‌بیش وه‌ک قه‌ته‌ر، کوێت و عۆمان وه‌زیرانی ده‌ره‌وه‌یان نارده وارشۆ.
کۆنفرانسی وارشۆ بڕیار بوو پێگه‌ی ناوچه‌یی و نێوده‌وڵه‌تی ئێران لاواز بکات به‌ڵام ته‌نیا پێگه‌ی لاوازی ئه‌مریکای بۆ ڕاگه‌یاندنی به‌ره‌یه‌کی جیهانی دژ به ئێران وه‌بیری سه‌رکرده‌کانی کۆشکی سپی هێنایه‌وه، ئه‌و سه‌رکردانه‌ی که له سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌دا ته‌نیاتر له هه‌میشه ماونه‌ته‌وه و هیچ پێگه و متمانه‌یه‌کیان لای وڵاتانی جیهان نه‌ماوه و ته‌نیا ده‌توانن ئیراده‌ی خۆیان به سه‌ر چه‌ند وڵاتێکی گوێڕایه‌ڵی وه‌ک سه‌عوودیا و ئیماراتدا بسه‌پێنن.
لێردا گرنگ ئه‌وه‌یه که بڵێین سه‌ردانه‌کانی به‌رپرسانی باڵای ئێران له‌م ماوه‌یه‌دا پیشانده‌ری ئه‌وه‌یه که ئێران نه‌ک ته‌نیا گۆشه‌گر نه‌بووه به‌ڵکوو به‌هێزتر له جاران ڕۆڵ و کاریگه‌ریی له ناوچه‌که درێژه‌پێده‌ر ده‌بێت، سه‌ردانه‌که‌ی محه‌ممه‌د جه‌واد زه‌ریف بۆ لۆبنان که له لایه‌ن به‌رپرسان و لایه‌نه سیاسییه‌کانی ئه‌م وڵاته‌وه پێشوازیی لێکرا، سه‌ردانه‌که‌ی عه‌لی لاریجانی سه‌رۆکی په‌رله‌مانی ئێران بۆ ژاپۆن و کۆبوونه‌وه سێ قۆڵییه‌که‌ی ئێران، ڕووسیا و تورکیا له سووچی که تایبه‌ت بوو به چاره‌سه‌رکردنی قه‌یرانی سوریا، ئه‌مانه پیشان ده‌ده‌ن ئێران نه‌ک ته‌نیا گۆشه‌گر نه‌بووه به‌ڵکوو تاران له دژی پیلانگێڕییه‌کانی ئه‌مریکا به باشترین شێواز پلانی خۆیی جێبه‌جێ کردووه.
شکستی ئه‌مریکا له به‌ڕێوه‌چوونی کۆنفرانسی وارشۆ پێشتر بۆ هه‌مووان ڕوون کرایه‌وه، به‌رپرسانی کۆشکی سپی و پۆڵۆنیا که له ڕاستیدا میوانداری ئه‌م کۆنفرانسه بوون پاش ئه‌وه‌ی که ڕووبه‌ڕووی شه‌پۆلی ڕه‌خنه‌ی جیهانی بوونه‌وه، ناوی کۆنفرانسه‌که‌یان بۆ ئاسایش و سه‌قامگیری ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست گۆڕا و ته‌نانه‌ت چه‌ندین جار ئه‌وه‌شیان دووپات کرده‌وه که ئێران ته‌وه‌ری سه‌ره‌کی کۆنفرانسی وارشۆ نییه، ئه‌وان که ئاگایان له شکسته‌که‌ی خۆیان بوو له خه‌می ئه‌وه‌دا بوون که چاوه‌ڕوانییه‌کان له کۆنفرانسی وارشۆ دابه‌زێنن.
ئه‌وه‌ی که پۆمپیۆ و به‌رپرسانی دیکه‌ی ئه‌مریکا وه‌ک ئه‌نجامی کۆنفرانسه‌که‌ی وارشۆ بۆ دوناڵد تره‌مپیان برده‌وه ته‌نیا شکست و سه‌رشۆڕی و په‌راوێزکه‌وتنی ئه‌مریکا له سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تی بوو، ئه‌ڵبه‌ت ئه‌م کۆنفرانسه شه‌رمه‌زارییه‌کی دیکه‌ی بۆ وڵاتانی عه‌ره‌بی به دواوه بوو که باسیان له ئاساییکردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کانیان له گه‌ڵ ڕژێمی داگیرکاری زایۆنیستی ده‌کرد، ئه‌و ڕژێمه‌ی که وه‌ک ڕژێمێکی دژه مرۆڤ و منداڵکوژی جیهان ناسراوه و ئێستا که‌سانی وه‌ک یوسف بن عه‌له‌وی وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی عۆمان و عادڵ جۆبه‌یری بێ ئیراده باس له ئاساییکردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کان له گه‌ڵ ئه‌ودا ده‌که‌ن.