17/09/2018
ئيشراق 485 جار بینراوە
پلانی ئه‌مریکا له دژی په‌یوه‌ندییه‌يلى ناونى ئيران و عراق
له ساڵی 2001 له پێناو جێبه‌جێکردنی نه‌خشه‌ی نوێی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست که له لایه‌ن ئه‌مریکییه‌کانه‌وه هه‌وڵی بۆ ده‌درا، له نێوان داڕێژه‌رانی سیاسه‌تی شه‌ڕه‌نگێزانه‌ی ئه‌مریکا وتووێژێکی زۆر له ئارادا بوو که له سه‌ره‌تادا هێرش بکرێته‌وه سه‌ر ئێران یان عێراق؟ ناکۆکییه‌کانی نێوان وه‌زاره‌تی به‌رگری و ده‌زگای هه‌واڵگری ئه‌مریکا له ئاکامدا به پلانی هێرش کردنه سه‌ر عێراق به کۆتایی گه‌یشت. ئه‌مریکا هێرشی کرده سه‌ر عێراق به‌ڵام ده‌ره‌نجامی ئه‌م هێرشه به دڵی به‌رپرسانی باڵای ئه‌م وڵاته نه‌بوو. کۆڵین پاڤێڵ وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و کاته‌ی ئه‌مریکا ڕایگه‌یاندبوو که "ئێمه ستراتیژی چوونه ناو عێراقمان وه‌ک وڵاتانی ئامانج هه‌بوو، به‌ڵام ستراتیژی کشانه‌وه‌مان نه‌بوو". ته‌نانه‌ت پێکهاتن و به‌هێزکردنی داعش نه‌بووه هۆی سه‌رکه‌وتنی ئه‌مریکا له ناوچه‌که، به‌م هۆیه‌وه ڕێگایه‌کی نوێیان گرته به‌ر.
دۆخی په‌یوه‌ندییه‌کانی نێوان ئێران و عێراق به تایبه‌ت تایبه‌مه‌ندی جوغرافی ئه‌م دوو وڵاته دراوسێیه وه‌ک دوو برایه که ئه‌گه‌ر مه‌ترسی له سه‌ر یه‌ک له‌وان بێت به هاوکاری ئه‌وی دیکه هێز ده‌گرێته‌وه و ناکه‌وێت. له ئه‌مریکا بۆچوونێک هه‌بوو که پێویسته له یه‌ک کاتدا هێرش بکرێته سه‌ر هه‌ر دوو وڵاتی ئێران و عێراق. ئه‌وانه‌ی که ڕه‌زامه‌ندییان له سه‌ر هێرشه‌که‌ی عێراق ده‌ربڕیبوو، ڕایانگه‌یاندبوو که ئه‌مریکا ناتوانێت هێرشێکی گشتگیری بۆ هه‌ر دوو وڵات هه‌بێت و له لایه‌کی دیکه‌وه، سوپای ئه‌مریکا که له ئه‌فغانستان، وڵاتانی باکوری ئێران و بوونی سه‌ربازی له که‌نداوی فارس به چه‌شنێک ئێرانی گه‌مارۆ داوه و به داگیرکردنی خێرای عێراقیش ئه‌ڵقه‌ی ئه‌م گه‌مارۆیه ته‌واتر ده‌بوو و واشنتن یه‌ک هه‌نگاوی دیکه تا له‌ناوبردنی کۆماری ئیسلامی ئێران نزیکتر ده‌بوویه‌وه. به‌ڵام ئه‌م خه‌ونه نه‌ک ته‌نیا سه‌ری نه‌گرت و بۆچوونی شاره‌زایانی کاروباری ناوچه‌که‌ش بوو به ڕاستییه‌ک، تا ئه‌و شوێنه‌ی که عێراقی ماندوو له سیاسه‌تی به‌عس و شه‌ڕی ئه‌مریکا له زووترین کاتدا په‌یوه‌ندییه‌کانی له گه‌ڵ ئێران به‌وپه‌ڕی به‌هێزی گه‌یاند و سوپای داگیرکاری ئه‌مریکا که خه‌ونی به ساڵانێکی زۆری مانه‌وه له عێراقه‌وه ده‌بینی، ناچار به پاشه‌کشه کرا. په‌یوه‌ندی گه‌لانی ئێران و عێراق له ئاستێکدایه که هه‌ر دوو لا شه‌ڕی هه‌شت ساڵه‌ی نێوان ئه‌م دوو وڵاته له سه‌رده‌می ده‌سه‌ڵاتی سه‌دامی دیکتاتۆر به شه‌ڕێکی سه‌پێندراو ده‌زانن.
هه‌ر بۆیه به پێچه‌وانه‌ی دوو وڵاتی ژاپۆن و کۆریا که هێشتا زامی هێرشه‌که‌ی شه‌ڕی دووه‌می جیهانی به جه‌سته‌یانه‌وه دیاره و له پاش 70 ساڵ هێشتا په‌یوه‌ندییه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانی نێوان ئه‌م دوو وڵاته له ئاستێکی گونجاودا نییه، ئێران و عێراق له سه‌رجه‌م بواره‌کانی سیاسی، ئه‌منی و سه‌ربازی، کۆمه‌ڵایه‌تی، ئابوری و ڕۆشنبیری په‌ره‌یان به په‌یوه‌ندییه‌کانی نێوانیان داوه. ئه‌م دوو وڵاته شه‌ڕه سه‌پێندراوه‌که‌ی سه‌دامیش هێزی جیاکردنه‌وه‌ی خه‌ڵکه‌که‌ی له یه‌کتر نه‌بوو، ئه‌مریکا چ ڕێگایه‌کی بۆ جیاکردنه‌وه‌یان گرتووه‌ته به‌ر؟
ناکۆکی خستنه نێو خه‌ڵکی ئێران و عێراق له ڕێگای میدیا و تۆڕه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان به بیانووی جیاواز له‌و ستراتیژانه‌یه که ئه‌مریکا دژ به تاران و به‌غدا جێبه‌جێی ده‌کات. واشنتن سه‌ره‌تا له په‌یوه‌ندییه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانه‌وه ده‌ستیپێکردووه تا له ئاکامدا به ئاستێک بگات که کاریگه‌ری زۆر نه‌رێنی له سه‌ر په‌یوه‌ندییه فه‌رمییه‌کانی هه‌ر دوو وڵاتی دۆست و دراوسێی ئێران و عێراق دابنێت.
دڵنیاین که ئه‌مه‌ش سه‌ر ناگرێت و وه‌ک هه‌میشه به‌رپرسانی ئه‌مریکا به تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی که له عێراق نوێنه‌رایه‌تی ئه‌م وڵاته ده‌که‌ن، تووشی شکست و سه‌رشۆڕییه‌کی گه‌وره ده‌بن. ڕێوڕه‌سمی چله‌ی ماته‌مینی ئیمام حوسێن (ع) له‌مساڵ شکستی ئه‌و پیلانه‌ی ئه‌مریکا ده‌سه‌لمێنێت و ڕه‌وتی سته‌مکاری جیهانی ئه‌وه ده‌بینێت که ئه‌م دوو وڵاته دۆست و براده‌ره چۆن ده‌ست له ناو ده‌ستی یه‌کدی ڕووبه‌ڕووی کێشه و گرفته‌کان ده‌بنه‌وه.
س/جام کوردی