بۆچی زۆربەی وڵاتان خۆیان لە “ناتۆی عەرەبی” دوور خستووەتەوە؟

ئەگەر دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا لە سەردانە کورتەکەی بۆ ڕیاز (36کاتژمێر) لە سەرەتای دەسەڵاتەکەیدا بە زیاتر لە 460 ملیار دۆلار لە گیرفانیدا گەڕایەوە، ئەوا جۆ بایدن جێنشینەکەی دوای کۆبوونەوەی لوتکەی جدە بە دەستی بەتاڵ گەڕایەوە بۆ کۆشکی سپی. جگە لە هەندێک ڕێککەوتن و بەڵێنی "سەرەتایی" کە خزمەت بە وڵاتەکەی ناکات، بەڵکو خزمەت بە دەوڵەتی داگیرکەری ئیسرائیل دەکات، وەک "دەرهێنانی" بەڵێنێکی سعودی، کە بە فەرمی پشتڕاست نەکرایەوە، لە بەرامبەردا هێڵی ئاسمانی سعودی و ئیسرائیل دوای... کردنەوەی ئاسمانی سعودیە بۆ گەشتەکانی ئیسرائیل، لە بەرامبەر ڕەزامەندی فەرمی دان بە گواستنەوەی دوورگەکانی تیران و سەنافیر بۆ سەروەری سعودیە، و ڕەنگە هەلگرتنی ڤیتۆی ئەمریکی "گوماناوی" لەسەر وەرگرتنی شازادە بن سەلمان لەسەر تەختی سعودیە، جێگەی باوکی بگرێتەوە. 
*
سەرۆک بایدن لەم سەردانەدا بۆ ناوچەکە بە شێوەیەکی کردەیی لێدوانەکەی خۆی نیشان دا کە "مەرج نییە تۆ جولەکە بیت بۆ ئەوەی ببیتە زایۆنیست" کاتێک، لە سەردانەکەیدا بۆ فەلەستینی داگیرکراو، دەستی بە بەناو "بەیاننامەی قودس" کرد، کە بەڵێنی دا بەرگری لە ئاسایشی ئیسرائیل و مانەوەی وەک "دەوڵەتێکی دیموکراسی بە ڕەگ و ڕیشەی جوولەکە" بکات. لە خاکی فەلەستیندا وەک چۆن بەڵێنیدا ڕێگری لە ئێران بکات لە دەستکەوتنی چەکی ئەتۆمی و بەم شێوەیە زیاتر لە خودی زایۆنیستەکان بوو بە زایۆنیست.
شازادە محەممەد بن سەلمان، فەرمانڕەوای دیفاکتۆی شانشینی بە ئەنقەست سووکایەتی بە سەرۆک بایدن کرد، کە سوێندی خواردبوو بە گۆشەگیرکردنی خۆی و شانشینی، بە بیانووی ئەوەی بە بەرپرسیاری سەرەکی لە تیرۆرکردنی جەمال خاشقچی، ڕۆژنامەنووسی سعوودی دەزانێت، کاتێک ئەمیری مەککە خالید فەیسەڵی نارد بۆ ئەوەی لە فڕۆکەخانەی جدە پێشوازی لێبکات، لە کاتێکدا شازادەی جێنشین لە سەرووی هەموو سەرکردەکانی داهاتوو بوو، هەشت بەشداربووی لوتکەکە، و بە گەرمی، بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش لە باوەشیان گرت، لە پەیامێکی ڕوونی سووکایەتی و بێبایەخکردن بە میوانە ئەمریکییەکەی، هەروەک چۆن کردی، بە جۆرێک یان جۆرێکی تر، لەگەڵ ڕکابەرەکەی تری، ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، کە شانشینی بەجێهێشت بەبێ ئەوەی "یەک ڕیاڵ" یان هیچ گرێبەستێکی لەگەڵ وەبەرهێنانی بازرگانی یان سەربازی سعودیە بەدەستبهێنێت.لانیکەم بۆ ئێستا.
بایدن سەلماندی کە ئەو "ڕاگری درۆزنەکانە" کاتێک پاشەکشەی لە لێدوان و هەڕەشەکانی لە مەلەفی سعودی کرد و لە دژی کاریان کرد، یەکەمیان قسەی ئەو بوو کە بە تایبەتی لەگەڵ شازادە محەمەد بن سەلمان کۆنابمەوە، نە لەرزین دەستی لەگەڵدا دەگرت، و لە کۆبوونەوەیەکی گشتیدا لەگەڵ بەرپرسانی کەنداو کە بەشداری لوتکەکەیان دەکرد چاوی پێی دەکەوت، بەڵام ئەوەی لەبەردەم عەدەسەکانی تەلەفزیۆنەکەدا ڕوویدا، ئەوە تەواو پێچەوانەی هەموو ئەوانە بوو، و وێنە ڕاستەوخۆکان "درۆ مەکەن.
راستە بایدن پرسی تیرۆركردنی خاشقچیی وەك بەڵێنی وروژاند، و قسەكانیشی لەسەر پابەندبوونی بە مافەكانی مرۆڤ دووپات كردەوە، و ئەم تیرۆرەی بە "ترسناك" زانی، بەڵام ئەمە لێدوانی رۆژنامەوانی بوو، وە شاندی راگەیاندنی یاوەری، و بەراوردکردنەکە لەلایەن شازادەی جێنشینی سعودیەوە هاتە نێوان ئەم تاوانە و هاوتا ڕۆژنامەنووس شێرین ئەبو عەقلە، هاوڵاتییەکی ئەمریکییە و هیچ  نەکردنی ئەمریکا لە کارێکدا بۆ تۆڵەسەندنەوەی بکوژەکانی، دادگاییکردنیان لەبەردەم دادگای تاوانی نێودەوڵەتی، یان گۆشەگیرکردنیان، ئەوەیە وەڵامێکی بەهێز و سەرنجڕاکێشی سعودیە بۆ میوانە ئەمریکییەکەی کە کولتوری دووفاقی ئاشکرا دەکات.
سه‌رۆك بایدن له‌ ژێر زۆر و بۆ گه‌یشتن به‌ چه‌ند ئامانجێك چووه‌ سعودیه‌، دیارترینیان پاڵنانی سعودیه‌ و وڵاتانی دیكه‌ی كه‌نداو بۆ زیادكردنی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی نرخ، پێكهێنانی ناتۆی عه‌ره‌بی- كه‌نداو-ئیسڕائیلی بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ئێران، وه‌ یه‌كخستنی ده‌سه‌ڵاتی داگیركه‌ر له‌ ناوچه‌كه‌دا میسر کە میدیاکانی هێرشێکی چەقێنەر و بێ وێنەیان کردە سەر سەرۆک بایدن، خۆی لەم "ناتۆ"ە دوور خستەوە، و بە نهێنی لەگەڵ ئێران دانوستانی کرد، و بەشداری هیچ شەڕێکی دژی ناکات، لە کاتێکدا ئوردن لە ڕێگەی وەزیری دەرەوەی ڕایگەیاند کە ئێران دوژمن نییە، ئامادەیی خۆی دەربڕی بۆ کردنەوەی لاپەڕەیەکی نوێ عومان، کوێت و قەتەر پەیوەندی نزیکیان هەیەلەگەڵ تاران 
ڕەنگە ئەو بڕگەیەی کە لە وتاری کردنەوەی شازادە بن سەلمان بۆ لوتکەکەدا دەرکەوتبێت، کە تیایدا ڕایگەیاندووە کە بەرهەمهێنانی نەوتی سعودیە گەیشتووەتە بەرزترین سەقفی خۆی (13 ملیۆن بەرمیل لە ڕۆژێکدا و بەکارهێنانی ناوخۆییش دەگرێتەوە)، بەو مانایەی کە ئەم بەرهەمە هەرگیز ناتوانرێت لە... پێشبینیکراو، ئەم بڕگەیە ڕوونترین و قسەخۆشترین وەڵام بوو بۆ ئامانجی سەرەکی کە سەردانە زەلیلکەرەکەی بایدن بۆی هات، و ئێمە بەدووری نازانین بەرزبوونەوەی نزیک لە نرخی نەوت و گاز لە ڕۆژانی داهاتوودا بەوهۆیەوە.
ئێمە نازانین جددیەتی پەیوەستبوونی سعودیە بە بەشی ئێرانی "بەیاننامەی قودس"ەوە، واتە ڕێگریکردن لە ئێران بە هەموو شێوەیەک لە بەرهەمهێنانی چەکی ئەتۆمی، ئەمەش وامان لێدەکات بێبەش بین لەوەی کە دوا بەیاننامەی لوتکەکە باسی لە پشتیوانیکردن لە قەدەغەکردنی بڵاونەبوونەوەی چەک ئەتۆمی کردوە.
ئێمە زۆر گومانمان هەیە لەوەی کە سەرۆک بایدن چی وتووە سەبارەت بە ئامادەیی شانشینی بۆ پشتیوانی لە بەڵێنی ئیسرائیل-ئەمریکی کە لە "بەیاننامەی قودس"دا هاتووە بۆ ڕێگریکردن لە ئێران بە هەموو شێوەیەک لە بەرهەمهێنانی چەکی ئەتۆمی، وەک چۆن تا ئێستا هیچ پشتڕاستکردنەوەیەکی فەرمی بە ئاگاداری ئێمە دەرنەکراوە، و... بەیاننامەی کۆتایی لوتکەکە بە شێوەیەکی گشتی ئاماژەی پێکراوە بۆ پشتگیریکردن لە قەدەغەکردنی بڵاوبوونەوەی چەکی ئەتۆمی لە ناوچەکەدا بەبێ ئەوەی بە ناوەوە ئاماژە بە ئێران بکرێت، هەروەها ناوچەی کەنداو دوور بێت لە چەکی کۆمەڵکوژ، هەروەها داوا لە ئێران بکات هاوکاری لەگەڵ ڕێکخراوی وزەی ئەتۆمی، هەرچەندە هیوادارین دژایەتی و ڕەتکردنەوەی بوونی چەکی کۆمەڵکوژی (ئەتۆمی) تەنیا لە ناوچەی کەنداودا قەتیس نەبێت، بەدەرکردنی تەواوی ناوچەی عەرەبی، و بەمەش چاوپۆشی لە چەکی ئەتۆمی ئیسرائیل، بۆچی دەبێت عەرەبەکان بەرەنگاری ئەو شەڕی ئیسرائیل و ئەمریکا دژی ئێران، یان بگۆڕێت بۆ گۆڕەپانی وێرانکردنی؟
دوا خاڵ کە ناتوانرێت لە وتارەکەی بایدن پێش لوتکەدا پشتگوێ بخرێت، بەڵێنەکەیەتی کە ڕێگە بە ڕووسیا و چین و ئێران نادات بۆشاییەکە پڕبکەنەوە، و بەو پێیە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کۆنترۆڵ بکەن، وەک ئەوەی ناوچەکە "فیۆداڵێک" بێت بۆ ئەو و وڵاتەکەی و هاوپەیمانە ئیسرائیلییەکانی، بە تەواوی متمانەیان بە ئەو و وڵاتەکەی لەدەستدا، دوای شکستە زەلیلکەرەکانی لە ئەفغانستان و عێراق و ئێستاش لە ئۆکرانیا، و شکستی ئەو چەکە سزایانەی کە پشتی پێ بەستبوو، و ئەویش کە پشتی پێ نەبەستبوو یەک سەربازی ئەمریکی بنێرێت بۆ بەرگریکردن لێی، تەنانەت ئەو چەکانەی کە خۆی و هاوپەیمانەکانی بۆ سوپاکەی نارد، و دزینی ئەوان وفروشتنی لە بازاڕەکاندا، 
*
ئێران بە دوو شەق پێشوازی لە بایدن کرد: یەکەمیان بە ناردنی فەوجێک لە دەیان فروکەی بی فروکەوان بۆ ئاسمانی کەنداو وەک نمایشێکی سەرپێچیکردن، دووەمیان بە پێشوازیکردن لە ڤلادیمیر پوتین سەرۆکی ڕووسیا لە لوتکەی دوو قۆڵی لەگەڵ سەرۆکەکەی لە تاران بەزۆر وەڵامی هەر ناتۆیەکی عەرەبی بداتەوە کە ئیسرائیل سەرکردایەتی دەکات و لەژێر چاودێری ئەمریکادایە، هەروەها بۆ دابینکردنی سیستەمی مووشەکی پێشکەوتووی "S-400" و فڕۆکەی جەنگی مۆدێرن بۆ ئێران، هەروەها گەڕاندنەوەی سەروەری سوریا بۆ زۆربەی یان هەموو ئەو خاکانەی لە دەرەوەی سەروەری فەرمیدان.
هاوکێشەکانی سەر زەوی، لە ڕووی سیاسی و ئابووری و سەربازییەوە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لە گۆڕاندان و لە بەرژەوەندی هاوپەیمانی چین و ڕووسیا و ئێران و سیستەمی “بریکس” پێنج وڵات و ئەمریکای ئەمڕۆ، دوای ئەوەی نزیکە لە بەدەستهێنانی شکست لە ئۆکرانیا، ئەمریکای دوێنێ نییە، و هەرکەسێک گرەو لەسەر بکات بە ناچاری دۆڕاوە.

ئیشراق مەرج نییە بۆچوون و وەسفەکانی ناوبراو بگرێتە بەر.