کێ بەرپرسیارە لە برسێتی جیهانی کە لە ئارادایە؟

لە کاتێکدا کە میدیاکانی رۆژئاوا بە درێژی باس لە شکستە یەک لە دوای یەکەکانی سەرۆکی رووسیا ڤلادیمێر پوتین و هێزەکانی و چەکە کۆن و ژەنگاوی و پەرەنەسەندووەکانی دەکەن، ڕاستییەکانی سەر زەوی چ لە بواری سەربازی و چ ئابووری، رەنگدانەوەی وێنەیەکی تەواو جیاوازن ، بە تایبەت دوای ئەوەی سوپای ڕووسیا کۆنترۆڵی بەندەری ستراتیژی ماریۆپۆڵی تەواو کرد.وە دەستەبەرکردنی ڕێڕەوی وشکانی نێوان ویشکانی ڕووسیا و خاکە ئازادکراوەکان، و تەسلیمکردنی زیاتر لە دوو هەزار سەرباز و تەکنیکار کە لە کارگەکانی ئازۆڤستاڵ جێگیر بوون، دانانی خۆیان چەک و گواستنەوەیان بەرەو مۆسکۆ کەوتە خوارەوە.
ئەگەر سەرۆک پوتین دۆڕابا، و ئابوورییەکەی لە داڕماندا بوو، کۆمپانیای گازپرۆمی ڕووسی دابینکردنی غازی بۆ فینلاند ڕانەدەگرت، و بۆ پۆڵەندا و بولگاریای وەک سزایەک بۆ ئەو سێ وڵاتە قبوڵ دەکرد بەهۆی ئەوەی پابەند نەبوون بە مەرجەکانیان بۆ پارەدان ئەو پارە غازانەی کە لە ڕووسیاوە دەهێنرێن بە دراوی نیشتمانی، واتە "ڕۆبڵ"، مەرجەکان دەسەپێنێت، و خاوەنی ئابووری داڕماوە هەناردەکردنی غازەکەی ڕاناگرێت، و دەرگای بانکی ناوەندییەکەی لەبەردەم ملیارەها کەسیدا دادەخات لە دراوی "ڕەق" وەک دۆلار و یۆرۆ.
*
غازی ڕووسیا لە سەدا ٤٠ی پێداویستییەکانی ئەوروپا دەگرێتەوە و تا ئەم ساتەوەختە زۆربەی هەوڵەکانی ئەمریکا و ئەوروپا سەرکەوتوو نەبوون لە دۆزینەوەی بەدیلەکان، لەگەڵ نزیکبوونەوەی وەرزی سەختی زستان، و بەبێ غاز، کارەبا نابێت بۆ دابینکردنی گەرمکەرەوە، هەروەها کارگەکان لە... کیشوەری ئەوروپا، چ پیر و چ گەنج، کاردەکەن و ڕاپۆرتی جددی هەیە لە ئێستادا، ئاسۆی گەڕانەوە بۆ خەڵوز بە شێوەیەکی بەرفراوان زیادی کردووە، زیاتر لە سەد ساڵ لەمەوبەر، ئەگەر زیاتریش نەبێت.
ئابووری ڕووسیا گەورەترین سوودمەندی ئەم شەڕە بوو و ئێستاش هەیە، کە بووە هۆی بەرزبوونەوەی پێوانەیی نرخی غاز و نەوت، و زیادەیەکی دابین کرد کە لەلایەن هەندێک چارەکەوە بە زیاتر لە ٢٠ ملیار دۆلار لە مانگێکدا لانیکەم مەزەندە دەکرێت، کە هەموو... خەرجییەکانی جەنگی ئۆکرانیا و ڕەنگە زیاتریش، لە کاتێکدا سەرۆکی ئەمریکا ڕەنگە ناچار بێت جۆ بایدن قەرز لە چین وەربگرێت بۆ ئەوەی ئەو ٤٠ ملیار دۆلارەی کە کۆنگرێسی ئەمریکا بۆ ئۆکرانیا فەرمانی پێکردووە وەک پێشەکییەکی خێرا دابین بکات.
ڕوبڵی ڕوسی کە هەمیشە جێگەی گاڵتە و گاڵتەپێکردنی شرۆڤەکارانی ئابووری ڕۆژئاوا بووە، باشترین ڕۆژەکانی خۆی دەژی و لە ئاسمانی حەوتەمدا دەفڕێت، ئایا زیادبوونی هێزی دراوی نیشتمانی بەرامبەر بە دراوەکانی نەیاران ئاماژەیە بۆ شکست؟
هێزەکانی ڕووسیا، بەپێی ڕاپۆرتەکانی ئاژانسی هەواڵی جیهانی ڕۆیتەرز، ئێستا بەردەوامن لە پێشڕەوییەکانیان لە لوگانسک، و خەریکە بە تەواوی کۆنترۆڵی ناوچەی ستراتیژی دۆنباس دەکەن، لە باشووری ڕۆژهەڵاتی ئۆکرانیا، هەروەها ئەو گرێبەستە پێشکەوتووانەی چەکی مۆدێرن کە واشنتۆن و هاوپەیمانەکانی دەینێرن بۆ ئۆکرانیا یارمەتیدەر نەبووە بۆ وەستاندنی ئەمە.” چەقۆی ڕووسی بە قیستی گونجاو بۆ زەویەکانی ئۆکرانیا، بە تایبەت ئەو ناوچانەی کە زۆربەی دانیشتووانیان بە زمانی ڕووسی قسە دەکەن.
دامەزراوە سەربازییەکەی ڕووسیا ناردنی ئەم چەکانە لەلایەن ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانە ئەوروپییەکانییەوە بە "جەنگی بە وەکالەت" وەسف دەکات، و لە وەڵامدا بە مووشەکی سەروو دەنگی " سامارت" دەستی بە شەپۆلدان کرد، و هاوتاکەی "ئیسکەندەر" و یەکەمیان، کە یە، “سامارت” کە دەتوانێت لە ماوەی چوار خولەکدا بگاتە لەندەن، و لە کەمتر لە حەوت خولەکدا بگاتە کەنارەکانی ڕۆژهەڵاتی ئەمریکا، و توانای دروستکردنی تسونامییەکی گەورەی هەیە کە دەیان شار بخنکێنێت ئەگەر سەری ئەتۆمییان لەسەر بێت.
*
ئێمە تێناگەین بۆچی وڵاتانی وەک پۆڵەندا و بولگاریا و دواجار فینلاند پارەی هاوردەکردنی غاز و نەوتی ڕووسیا بە ڕوبڵی ڕووسی یان یوانی چینی نادەن و پێیان باشە بگەڕێنەوە بۆ سەردەمی خەڵوز، واتە زیاتر لە ئا سەد ساڵ لەمەوبەر ئابووری هاوپەیمانی ئەوروپا، باجێکی قورس دەدات، لە ئەنجامی سیاسەتە سەرلێشێواوەکانی ئەمریکا و دیارترین ناونیشانەکەی لێدانی تەپڵی جەنگە، هەڵاوسان گەیشتە ژمارەیەکی پێوانەیی (بەریتانیا 10 ژمارەی پێوانەیی لە سەدا ئەوروپا)، ئەمریکا ناچار بوو دەستوەردان بکات بۆ... دابینکردنی شیر بۆ منداڵانی ئەڵمانیا، گرانی تێچووی ژیان، کەمیی خۆراک و برسێتی جیهانی، کە هەموو ئەمانە بوونە مانشێتی ترسناک لە قۆناغی داهاتوو لە ئاستی جیهانیدا، بەداخەوە.
ئەمریکا ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی وێران کرد، سامانەکەی تاڵان کرد و پێش ئەوە ئەمریکای باشوور بوو، ئێستاش نۆرەی ئەوروپا هات، و هەموو ئەمانە بۆ ئەوەی تەختەکەی وەک تاکە زلهێزێک بپارێزێت کە بە دیکتاتۆرییەکی ڕەها حوکمڕانی جیهان دەکات، تەنانەت ئەگەر پەیوەندی بە... هەموو جیهان لە یەکەم جەنگی جیهانی ئەتۆمیدا.. و خۆبەزلزانین و نابەرپرسیارێتی.

ئیشراق مەرج نییە بۆچوون و وەسفەکانی ناوبراو بگرێتە بەر