هەڵوژاردنەیل تورکیا.. ئایا ئەردۆغان دەنگ دەنگدەرەیل سینێد؟
ئەوە ئاشکرا بویە ک تورکیا چوودە قوناغیگ مەیلکیش و گرژییەوە ک ئەویش سەرمایەى فرە قورس و مەترسیداریگ لەلى کەفیدەوە، ئەویش وەل نزیکبوینەوەى هەڵوژاردەیل چارەنویسساز سەرۆکایەتى و یاسادانان ک پیشبینى کریەید لە 14ى ئایار/ مایۆ ئایندە ئەنجام بگرید.
سەربار ئەو رازیبوین ریژەییە ک لە پەیوەندیەیل ئەتقەرەوە دیارە وەل پایتەختەیل دوشمنکارەیلى، ک گرنگترینیان ئەبو زەبی و تەلئەبیب و قاهیرە، گشت لایگ زانید ک گرنترین پایتەخت ئەرا جادەى سیاسى و جەماوەرى تورکیا دیمەشقە، ئەویش لەوەر دەسوەرداین سەربازى و ئەمنى و دارایى تورکیا لە قەیران سوریا لە ناوخود تورکیا ناڵنید لەوەر کیشەى پەنابەرەیل سوورى، ک لایەنەیل فرەیگیش باوریان ئەوەسە ئەیە کاریگەرى داشتوود لە شەعبیەت ئەردۆغان چ وەخاس یا خراو.
ئۆپۆزسیۆن ئیجورە ئەگەریگ جوور مەهانەى سەرەکى ئەردۆغان ئەرا ئاشتەوایى گورجیگ وەل سەرۆک ئەسەد دوینید و ئویشید: وەل ئەوەیشا گەردیدە شوون سەندن زیاتر وەختەیل هەڵوژاردن، مادام مەرجەیل ئەسەد وە ئاسانى جیوەجی نیەکەید وە هووکار دەسوەرداین تورکیا لە قەیرانەیل وەشیوەیگ گەورا و سەخت و مەترسیدار.
ئى راسیەیل سەخت و گرژیى ئاشتواییە وەل سەرۆک ئەسەد نەیشت ئەردۆغان توانایەیل دەوڵەت ئەرا وەدەسهاوردن رەزامەنى هاووڵاتیەیل تورکیا پەکبخریەید وەبى گووشداین وەو واقع دارایى مەترسیدارە ک لەلایەن ئۆپۆزسیۆنەیلەوە بار مایەپویچ تەواویگ لەتى دوینن، سەرەڕاى ئەو دەیەها ملیار دۆلارە ک مۆسکۆ و پایتەختەیل کەنداو ئەرا دەسمیەتداین خستنەى بازاڕەیل دارایى تورکیا، یەیش بەس بوى ئەراى تا بریارەیلیگ بیەید ک ئاسان نەود لەساى بارودوخ مەترسیدار دارایى و ئفلاس خەزینەیلى و بانک ناوەندیى.
دویاى شکستهاوردن گفتگووەیل ناونى بازرگانەیل و سەندیکایەیل بازرگانى ئەردۆغان وە شەخسى دەسوەرداین کرد و بڕیار دا هەفتەى گوزەیشت کەمترین مووچە وە 54.4٪ زیاى بکەید، ئەرا 8500 لیرەى تورکى یا 440 دۆلار، ئەویش لە هەوڵیگ ئەرا رازیکردن دەنگدەرەیل ک فرە نائومید بوین مەوقەى 25% زیایبوین لە مووچەى فەرمانبەرەیل و خانەنشینەیل دەوڵەت ئاشکرا کرد و دویاخریش لەماوەى تەنیا 24 سەعات جاریگتر بەرزیەو کرد ئەرا ریژەى 30%.
یەیش بەس بوى ئەرا ئەوەگ ئۆپۆزسیۆن پەلاماریگ تون وتیژ دژى ئەنجام بیەید و تومەتبارى بکەید وە گەمەکردن وە ئحساس ئەو مەردمە ک وەدەش جددیترین قەیران داراییەوە ناڵنن و وەکاردانەوە لەبان بار ژیان و دەروینى بزاننەى، ئەویش وەگوورەى ئەوەگ ریژەى بیکارى رەسیە 20% و بازاڕزەیلیش بەرزبوینەوەى نرخ وەخوەیانەوە دین لەگشت ماددەیل وەکاربەر سەرەکى و خزمەتگوزارى لەوەر سیاسەت شکست دارایى ئەردۆغان و وەزیرەیلى.
نرخ شەکەر وە ریژەى 340% و غاز گەرمکەرەوە وە ریژەى 330% و بەنزین وە ریژەى 238% و گازوایل 252% و روین گوڵبەرەفتاو 210% و شیر و گوشت وە ریژەى 195% و نان و ئاردیش وە ریژەى 180% و خەرج پەیوەندیەیل 165% و باج حکومى وە ریژەى 126% بەرزەو بوى.
سەنتەر ئامار دەوڵەت گشت ئەو ریژەیلە پشتگووش خست و ئویشن ک ریژەى بەرزبوینەوە لەساڵ گوزەیشا 64.27% بوى، لەبان رینمایەیل سەرۆک ئەردۆغان، لەوەختیگ ئۆپۆزسیۆن ئى ریژە وە زیاتر لە 180% مەزەنە کردگەو قەوارەى قەرزەیل دەرەکى و ناوخوەیى ئەو ئەو وڵاتە وە 1 تریلیۆن دۆلار مەزەنە کردگە و کەمیى دارایى بازرگانییش ئەرا ئمساڵ وە 110 ملیار دۆلار مەزەنە کردگە.
گشت ئى کردوەیل خراوە نەیشتن ئەردۆغان وەردەوام بوود لە هەوڵەیلى ئەرا بەرزکردنەوەى ورەى هاوولاتیەیل، ک ناچارى کرد یاساى خانەنشینى پیشوەختە پەسەن بکەید ک نزیکەى 2.3 ملیۆن هاووڵاتى سوودمەن بوین (شمارەى خانەنشینەیل لە تورکیا 14 ملیۆن)ەو پرووژەیگ گەورا ئاشکرا بکەید ئەرا دروسکردن وەلایەن کەمەوە یەک ملیۆن یەکەى نیشتەجیبوین ئەرا هاوڵاتیەیل کەمدارمەت وە قەرز بانک و لەلیوەخشین تریش ئەرا دروسکردن هەڕەمەکى و پاشیلکارى لە پرووسەیل بیناسازى، وەو مەرجە ک دویا وەخشینیش ئەرا گیریاگەیل و زیندانیکریاگەیل بوود.
گشت ئەیانەیش لە هەوڵیگ ئەرا وەدەسهاوردن پشتگیرى ئەو کوتلەیل جەماوەریە ک نوێنەرایەتى سێکووتى مەردم تورکیا کەن ک لە ماوەى 20 ساڵ فەرمانڕەوایەگەى ئەوە هاوردەوە ئەرا ناڕیک و پیکى لەگشت بوارەیل و ئەرا دەسکەفتەیل خەیاڵى، تا گشت کەس بزانن ک خوەى و گشت ئەوانەیش وەلیا بوین لە دەسڵات، داخڵن لە کەیسەیل گەندەڵى ک لەلایەن ئۆپۆزسیۆنەوە وە سەدەها ملیار دۆلار مەزەنە کریاگە، وەتایەبت نرخ سەدان ملیار دۆلار پرووژەى جوور پیەڵەیل موعەلەق و تونێل و ریگەیل گشتى و نەخوەشخانەیل جیوەجى کردگە کە گەرەنتیى دابین کریاگە لەلایەن دەوڵەتەوە ئەرا ئەو کۆمپانیایەیلە لە ئەگەر کەمبوینەوەى داهاتیان لەو پرووژەیلە.
ئەرا نموونە دەوڵەت قەوڵ تیپەڕانن 45 هەزار سەیارە داگە لە پیەڵ موعەلەق لەبان تەنگ دەرەندیل و وت: ئەگەر شمارەگە کەمتر بوود ئەوە قەرەبوو کۆمپانیایەیل کەیدەوە لەوەختیگ ئۆپۆزسیۆن ئسپاتى کردن ک ئى شمارە لە وەرز تاوسان نیەپەڕیدەوە و یەیش حاڵ گشت ئەو ریگ و تونێل و پیەڵەیل و تەنانەت نەخوەشخانەیل دەوڵەتە ک خەزانەى گشتى قەرەبوو گشت ئەو کۆمپانیایەیل جیوەجیکارە کەید ک نەخوەشەیل لەتى نەرەسنە ئەو شمارە ک ریککەفتن لەبانى کریاگە.
گشت ئەیانە لە وەختیگ ک سەرجەم راپرسیەیل ئاشکراى کەن وەلایەن کەمەوە لەسەدا 60 هاووڵاتیەیل تورکیا ناڕازیین لە ئەداى سەرۆک ئەردۆغان و ئەوە دەرکەفت ک بایەسە گام دارایى زیاتر بنەید ئەرا سەندن دەنگەیل و وەپى وتن ک ئەو تەنیا کەسە ک تویەنید لە کیشەیلیان قورتاریان بکەید، و لە هویرى برد ک هووکار ئەوانە بویە.
سوود لە راسیى ئۆپۆزسیۆن وەرگرید لەژیر پەرچەم هاوپەیمانى نیشتمانى وە دەنگدرەیل تورکیا بویشید جیگرەوەگەى 6 لایەن نەگونجیاگە وەبى ئەوەگ ئۆپۆزسیۆن نیگەرانى خوەى لەو سینارۆیۆیەیلە بشاریدەوە ک باس لە ئەگەر گرژى مەترسیدار کەید وەل نزیکبوینەوەى هەڵوژاردنەیل.
یەکیگیش لەو سینارۆیۆیەیلە تەقینەوەى بارودوخ ئەمنى ناوخوەییە لەڕیگەى پرووسەیل تیرۆریستى یا گرژى و سەختى وەل وڵاتەیل هاوسا ک عیراق و سوریا و یۆنان و لیبیایش گریدەوە.