ئەمریکا لەسەر پەیوەندی تورکیا و ڕوسیا یاری دەکات

پەیوەندی نێوان سەرۆکی ڕوسیا ڤلادیمیر پوتین و ڕەجەبی تەیب ئەردۆغانی سەرۆکی تورکیا لەدوای زنجیرەیەک پەرەسەندنی جەنگی ئۆکرانیا و ڕوسیا لەهەڵکشاندایە مۆسکۆ بەم دواییانە هەڵپەساردنی بەشداریکردنی لە ڕێککەوتننامەی گواستنەوەی دانەوێڵە ڕاگەیاند، بەڵام دابەزینی خێرای لە بازنە سیاسییەکاندا دوای ئەوەی ئەمریکا لێدوانی دا و مۆسکۆی بەوە تۆمەتبار کرد کە هەوڵی برسیکردنی وڵاتانی هەژار دەدات

گەرانەوەی ڕوسیا لە ئەنجامی نێوەندگیری تورکیا هات کە لەگەڵ نەتەوە یەکگرتووەکاندا بەشدار بوو لە دڵنیاکردنی گواستنەوەی دانەوێڵە لە ڕێگەی بەندەرەکانیەوە، بەڵام کێشەکە ئەوەیە کە هەناردەکردنەکە سەرەڕای وەستانی مۆسکۆ لە بەشداریکردنی (هەناردەکردنی دانەوێڵە) لە ڕێکەوتنی دانەوێڵەدا بەردەوام بوو

ڕوسیا دەیتوانی لە ڕووی سەربازییەوە ڕێگری لەو کارە بکات، بەڵام قەدەغەکارییەکە کاریگەری لەسەر پەیوەندییەکانی نێوان مۆسکۆ و ئەنقەرە هەبوو کە ڕێکەوتنی دانەوێڵە بە دەستکەوت دەزانێت و دواجار گەڕانەوە بۆ ڕێککەوتنەکە هەڵبژاردووە دیپلۆماسیەتی تورکیا ڕۆڵێکی ئیجابی بینیوەوە سەرۆکی ڕوسیاش ڕایگەیاندووە کە ڕوسیا ئەگەر لەڕێککەوتنەکە بکشێتەوە ئەوا قەرەبووی تەواوی دانەوێڵەی تەرخانکراو بۆ وڵاتانی هەژارو هەژارو بێ بەرامبەری کۆگاکانی دەداتەوە

فشارەکانی ئەمریکا بۆ سەر کۆمپانیا تورکییەکان هەناردەکردنی دانەوێڵەی ڕوسیا ڕادەگرێت
لە ڕاستیدا لە 22ی تەمووزدا یەک ڕێکەوتننامەی هەناردەی دانەوێڵە و خۆراک واژۆ نەکرا، یەکەمیان لە ئەستەمبوڵ بوو، ڕێککەوتن لەسەر هەناردەکردنی دانەوێڵە و خۆراک لە ئۆکرانیا کە تورکیاش ئیمزای کرد، لە کاتێکدا ڕێککەوتنەکەی تر لە نێوان ڕووسیا و نەتەوە یەکگرتووەکاندا واژۆ کرا

گرفتە ڕاستەقینەکە ئەوەیە کە ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپا سزایان لەسەر ئەو کۆمپانیا و کەسانە ڕاگەیاندووە کە بازرگانی لەگەڵ ڕوسیا دەکەن و ئەمەش بووە هۆی ترس لە نێوان کۆمپانیاکان و بووە هۆی دوورییان لە بازرگانی لەگەڵیدا لە ترسی ئەوەی کە لیستی ڕەشیان لێ بێت و ئەم سزایانە ڕێگرن لە فرۆشتنی بەرهەمە هەناردەکراوەکانی ڕووسیا.

ڕوسیا گلەیی لە نەتەوە یەکگرتووەکان کرد کە لەگەڵیدا ڕێککەوتننامەی واژۆ کرد و لە شوێنی خۆیدا هەوڵی شکاندنی سزاکانی دا سەردانەکەی 17-20ی تشرینی یەکەم لەلایەن وەفدی ئەمریکاوە بۆ ئەنقەرە و ئەستەمبوڵ ئاگادارکردنەوەیەک بوو بۆ کۆمپانیا تورکییەکان کە ڕووبەڕووی سزا دەبنەوە وەک یاریدەدەری وەزیری خەزێنەی دارایی تیرۆریستان و تاوانەکانی دارایی ئیلیزابێث ڕۆزنبێرگ و یاریدەدەری وەزیری

ڕوسیا ویستی هەناردەکردنی دانەوێڵە بوەستێنێت بەناردنی چەند پەیامێک لەڕێگەی سوود وەرگرتن لەهەڵکشانی سەربازی لە کریمیا و هەوڵیدا مەرجی زیاتر بسەپێنێت لەپرۆسەی دانوستانی داهاتوو لەبەر ڕۆشنایی بەسەرچوونی ماوەی ڕێککەوتنەکە کە تەنیا 3 هەفتە ماوە مۆسکۆ مەرجەکانی خستۆتەروو، لەوانە لابردنی بەربەستەکان بۆ هەناردەکردنی لە سەر دەریای ڕەش و دڵنیابوون لەوەی دانەوێڵە دەگاتە وڵاتانی هەژار

مۆسکۆ دەیهەوێت ئەو ڕێککەوتنە بقۆزێتەوە بۆ ئەوەی بارودۆخێکی نوێ لە دەریای ڕەشدا بسپێرێت و توانای ئۆکراینا ناچار بکات لە ڕووی سەربازییەوە هەڵسوکەوت بکات، لەو دەروازەیەی کە هەر زیادبوونێک ڕێڕەوی سەلامەت لە دەریای ڕەش دەخاتە مەترسییەوە

ئەردۆغان ڕایگەیاند کە لە کاتی پەیوەندیەکی تەلەفۆنیدا لەگەڵ پوتین ڕازی بووە بۆ گەیاندنی دانەوێڵە بۆ ئەو وڵاتانەی کە پێویستیان بە خۆڕایی هەیە و گوتی لە ڕۆژانی 13 و 14ی تشرینی دووەم لە بالی ئیندۆنیزیا چاوی پێ دەکەوێت بۆ ئەوەی پرسی گواستنەوەی دانەوێڵە بۆ

بازنەکانی ئۆپۆزسیۆنی تورکیا ڕوسیا بەهەوڵدان بۆ بەکارهێنانی تورکیا وەک ئەسپێکی ترۆجان لەناکۆکیدا لەگەڵ ڕۆژئاوادا دەبینن لەم چوارچێوەیەدا تورکیا نزیکتر دەبێت لەپلانی ئەو دواییەی پوتین بۆ ئەوەی بیگۆڕێت بەکوتلەیەکی وزە، هاوکاری خۆی لەگەڵ ڕوسیادا لەماڵەوە و دەرەوەدا بەبازاڕ دەکات

دیپلۆماتێکی تورکی نزیک لە ئەمریکا پێی وایە پوتین هەوڵ دەدات تورکیا ڕابکێشێت بۆ ئەوەی سزاکان ببەستێت و بیخاتە دۆخێکی قورسەوە، هەرچەندە پێدەچێت چاکەیەک بکات، بەڵام ئامانجی سەرەکی بۆ لاوازکردنی هاوپەیمانی ڕۆژئاوا لە ڕێگەی پێگەی تورکیاوە ماوە
ناتۆ فراوان دەبێت و کۆنگرێس مەرجێک بە تورکیا دەکات بۆ پەسەندکردنی ڕێکەوتنی ئێف-16
لە سەردانەکەیدا بۆ تورکیا جانس ستۆلتەنبێرگ سوپاسی تورکیا و سەرۆک ئەردۆغانی کرد بۆ پاراستنی ڕێککەوتننامەی هەناردەکردنی دانەوێڵەی ئۆکرانیا، ووتی کە کییڤ بەرگری خۆی پەرەپێداوە بە سوپاس بۆ پشتیوانییەکانی تورکیا، بە ئاماژەکردن بە فڕۆکە بێ فڕۆکەوانەکان و ڕۆڵیان لە قەیرانی ئۆکرانیا، شکستەکەی لە ناسینەوەی کریمە و ئیدانەکردنی لکاندنی دونباس بۆ ڕووسیا، و داوای ئاسانکاری کرد بۆ چوونە ناوەوەی فینلاند و سوید بۆ ناو ناتۆ، 

ئەندامانی کۆنگرێسی ئەمەریکا لە هەوڵی ئەوەدابوون بۆ بلۆککردنی ڕێڕەوی پەیوەندی ڕوسیا و تورکیا کە دەیبینن فراوانبوون، جەخت لەوە دەکەنەوە کە قەیرانی ئۆکرانیا و دەرئەنجامە فراوانەکانی گرنگی ڕۆڵی تورکیایان نیشان داوە و پێیانوایە ئەو هەنگاوەی تورکیا

گەیشتوونەتە ئەو ئەنجامەی کە ئێستا کاتی ئەوە هاتووە واشنتن ئەنقەرە لە گفتوگۆی ستراتیژی قووڵتردا تێوەگلێنێت بۆ تاوتوێکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەردوو وڵات و گەڕاندنەوەی متمانە لە پەیوەندییەکانی واشنتۆن لەگەڵ ئەنقەرە 

فرۆشی چەک بەتورکیا بۆ کۆنگرێس توندتر دەبێت لە تشرینی یەکەمی 2022دا ئەنجومەنی پیران بڕیاری دا کە لە وەشانی پرۆژەی یاسای ڕێگەپێدانی بەرگری نیشتمانیدا کە بودجەی بەرگری ئەمەریکای تێدایە مەرجەکانی فرۆشتنی ئێف-16ەکان بە تورکیا هەڵبوەشێنێتەوە ئەنقەرە ساڵی ڕابردوو فەرمانێکی بۆ 40 ئێف-16 و 80 ئێف-16ی تورکی لە هەمان مۆدێل دانا

ئیدارەی بایدن لە خواستی خۆی بۆ فرۆشتنی فڕۆکە جەنگیەکانی ئێف-16 بە تورکیا بە کۆنگرێسی ڕاگەیاند و ئەو ڕێککەوتنەی بە خزمەتکردن بە بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا و بەهێزکردنی یەکێتی ناتۆ ناوزەدا کرد
ئیشراق مەرج نییە بۆچوون و وەسفەکانی ناوبراو بگرێتە بەر.