لەڕیگەى ئیران و خەلیجەوە.. چین تەپڵ فرەیى کۆنترۆڵ کەید؟
سەردانەگەى سەرۆک چینى ئەرا ئشانشین عەرەبى سعودى ئاسایى نەوى لە وەخت و بارودوخى، یەیش لەوەختیگ رویدا ک لایەنگرییگ لەبان ئاست هاوسەنگیەیل تازەوەکریاگ ناودەوڵەتى دامەزران.
ئەگەریش سیاسەت خارجیەى چینى خزمەت وە پرووژە ناودەوڵەتییە گەشەداینەگەى بکەید، وەجووریگ ک تیەنریەید ریزبەنى بکریەید لە چوارچیوەى بنیاتناین هیز ئابوورى چیتى لەڕوێ جەهانییەوە لەڕلا پرووژەى شاڵ و ریگە، و قویلکردنەوەى پەیوەندیەیل وەل دەوڵەتەیل کاریگەرى لە ئابوورى جەهانى، ئەوە لەى حاڵەتە خوەنینەوەى هیزەیل خوەرئاوا وەگشتى و ولایەتەیل یەکگرتگ ئەمریکى وەتایبەت، پەیوەس بویە نیگەرانییگەوە ک نوێنەرایەتى توانایى ریکخستن ئى گامە کەید لەچوارچیوەى پرووژەى هەماهەنگى چینى و رووسى ک پەیوەسە وە ئۆکرانیا و تایوان و ئاسایش وزەى جەهانى.
وەهەر حاڵ نەبایەد ئعتبار هەڵویست چینى لە پەیوەندیەیل ناودەوڵەتى خارجى بنیات نریاوید وەگوورەى ریڕەو هاوشیوەى فامستن خوەرئاوایى مللەتدار و دەسوەردار لەناونى سیاسەت و ئابوورى و پرووسەى گشتاندن قیمەت و مەسڵەتى لەبان جەهان.
هەر لەوەر ئەوەیش سیاسەت خارجیەى چینى مەرزەیل دپیەکەوکردن بەرژەوەندى و مەنفەعەت دولایەنى نیەپەڕنیدەوە دویر لە هەر گرنگییگ یا دەسوەرداینیگ لە کاروبار ناوخوەیى دەوڵەتەیل و پیکهاتە سیاسیەگەى و ئاست و ڕادەى گونجیان و تیکەڵبوین دەسڵات یا رژیم وەل پیکهاتە کۆمەڵگەیەگەى.
تویەنریەید مەزەنەى ئەوە بکریەید ک پراگماتیزم وە شیوەیگ ئۆرگانیکى وە هەڵسوکەفت داینامیکى پەيوەس کریاگە، ک تایبەتمەندى فەرمانڕەوایى پەیوەندى دەوڵەت چینە وەل هاوپەیمانەیل ستراتیجى و نەیارەیلى هەر یەک وە جیا.
تا ئى وەختەیل دویاخرە دەوڵەت چین مکوڕ بوى لەبان جیاکردنەوەى سیاسەت لە ئابوورى هەر جوور ئەوەگ هویچ وەربەسیگ نەوینیدەوە ک بتویەنید گشت لایەنەیل سەرەتایى و لاوەکیەیلى و پەروەپیداین پەیوەندیەیل ئابووریى وەل وڵاتەیل خوەرئاوا مەرزدار بکەید، چوینکە ئەو پەیوەندییە ک وەل ولایەتەیل یەکگرتگ ئەمریکا و یەکێتى ئەوروپا دا گونجانویدەى و هەرلەیوا وڵاتەیل نەفتى کەنداویش ک لە بازنەى ئەمریکان لەڕێگەى پشتبەسانن ئەمنى و سیاسیەوە دەرخەرى تواناى چین بوین ئەرا زاڵبوین لەبان دوشمنایەتیکردن ئاشکرایگ وەل ئەگەر پۆڵینکردنى وەک رکابەرى.
وەگوورەى ئەوەیش کریەید لە چوارچیوەى سەردانەگەى سەرۆک چین شى جین بۆنگ ئەرا سعودیە پۆڵین بکریەید ئەگەر ئاساییشە جەهان شایەتحاڵ سەردانەگەى سەرۆک یەکەم هاوردەى نەفت جەهان بوود ئەرا یەکەم وڵاتەیل هەناردەکەر نەفت جەهانى.
جى ئشارەتە ک سەردانەگەیش لە چوارچیوەى پەرەوەپیداین دولایەنى و پتەوکردن بۆندەیل یەکخستن ناونى هەردوگ وڵات لە بوار وزە تا چوارچیوەى دروسکردن پەیوەندییگ گشتگیر چیت و کەنداو و عەرەب تیپەڕکرد، هەر وەک مسر و ئوردن و عیراق و تونس و شووڕیشەو بوی ئەرا وڵاتەیل کەنداویش.
لەلایگ ترەوە، سەرۆک چین دودڵ نەوى لە گرتنەوەر مەتەڵ وڵاتەیل کەنداو ئەرا ئەو پۆستە وەرانوەر کۆمار ئیران ئسلامى، چوینکە چین رازى بوى وە دەسوەرداین فایل سێ دویرەگەى ئیران ک لەیىن ئیماراتەوە بانگەشە ئەراى کریاگە، ئەویش بیجگە لە دانیشتنەیل ناوەکى و داواگاى تەهران.
بیگومان نیەکریەید ئى پۆست چینیە وە وازهاوردن لە کۆمار ئسلامى دابنریەید، چوینکە سەرکردایەتى چی وە ئەنقەز جیگر سەرۆک چین کلکردە تەهران و یەکسەر لە شوون ئەو لوتکە ک جەخت لە پتەوکردن پەیوەندیەیل و پەرووشى وڵاتەگەى کرد ئەرا پتەوکردن و قویلکردنەوەى وەل کۆمار ئسلامى.
هەر لەوەر ئەوەیش، تویەنریەید مەزەنەى ئەوە بکریەید ک پراگماتیزم وە شیوەیگ ئۆرگانیکى وە هەڵسوکەفت داینامیکى پەیوەس کریاگە، ک تایبەتمەندى فەرمانڕەوایى پەیوەندى دەوڵەت چینە وەل هاوپەیمانەیل ستراتیجى و نەیارەیلى هەر یەک وە جیا.