دوياى هەڵوژاردنەیل نوێنەرایەتى لوبنانى.. چمانى هویچ چشتیگ نەویە!

ئامادەکاریەیل ئەرا هەڵوژاردنەیل پەرلەمانى ئى دویاخرە ئاسایى نەوى لەڕوێ وەرایوەربوینەوە لەناونى لایەنەیل سیاسى لوبنان وەگوورەى ئەوەگ قسەى هەڵوژاردن مەرز فرەیگ وەپیەو بوى و کریەێد باس لە دابەشکردنیگ ستوینى بکریەێد وەل هەر ئومیدیگ ئەرا ئاڵشتکردن روخسار تووخى ئەرا ئایندە لە لوبنان جوور ئەوەگ پیشبینى کریا، جوور لە هەڵوژاردنەیل 2005 یا 2011 و چەوەڕى کریەێد ئەو قسەیلە شایەتیدەر بوون ک چەک مقاومە و شەرعیەت وجوودى گریەێدە ئامانج، ک ئەگەر خاڵ ستراتیجیەت وەرگرى و تەسلیم چەک وە دەوڵەت لوبنانى بخریەێدە لیست خاڵەیل پەیوەس وە خاسسازى سیستەم لوبنانى یا خاسەوکردن پایەى تایفە لەیرا یا حزبیگ لەورا، ئەوە جەنگ هەڵوژاردن ئیسە دقەتیگ لەبان شەرعیەت چەک لەچوارچیوەى مەنتق ئاشکراو تەوافق وەخوەیەو دیە وەل دید ئەمریکى و عەرەبى و ئسرائیلى ک رزگاکردن لوبنان چەک ناشەرعى فەرز کردنە. ئەگەریش وەشیوەیگ نا مەنتقى باس لەوە بکریەێد ک هەڵوژاردنەیل وەرین وەگوورى مەنتق کیشمەکیش ناوخوەیى لوبنانی بویە، ئەوە جەنگ ئیسە فراوانترە لە دەسوەردان دەرەکى جوور گوزارە لە چارەنویس ئەنجامەیلى وەگوورەى دیدیگ ک پەیوەسە لەناونى ئى ئەنجامەیل و پرووسەى دوارە دروسکردنەوەى هاوسەنگى هیزەیل لە هەرێم.

لەوەر ئەوەگ قوناغ ئیسە بڕێگ کاریگەریەیل گەوهەرى لە تەرازوێ هیزەیل لوبنانى وە خوەیەوە دیە، لە جموجویل جەماوەرى لە 17ى تشرینەوە تا رەسیدە رمیان ئابوورى ک بار کۆمەڵگاى لوبنانى قورس کرد و تا رەسیدە ئعتکاف وەهیزترین زەعیم سونى سەرۆک حکومەت وەرین سەعد حەریرى لە بەشدارى هەڵوژاردنەیل نوێنەرایەتى و بیجگە دەرکەفتن پرووژەى دەرەکى ئاشکرایگ وە ئدارەى راسەوخۆ لە سەفیر ئەمریکى درووسى شیا و سەفیر سعودى وەلید ئەلبوخارى، ک سرنجەیل هەڵوژاردنەیل وەرجە 15ى ئایار/مایۆ وەرەو خوەى کیشا لارییگ تونوتیژى وەخوەیەو دیە لەبان ئاست گفت و قسەیل، ک یەیش ئشارەت وە چارەنویس ئەنجامەیل هەڵوژاردن و دەور سەرەکیى کرد لە دیاریکردن ناسنامەى لوبنان.

ئەگەریش سیاسەت لوبنانى هووکارەس لەبان دەسوەردان دەرەکى لە باسەیلى لەوەخت دامەزریان قەوارەوە، ئەوە جیایى لە قۆناغ کیشانن هەڵوژاردن لەڕێ ئدارەى راسەوخۆ دەرەکییەوە خوەى دەرخست، وەل پشت نەوەسانن وە لایەنەیل سیاسى ناوچەیى یا مکوڕبوین ئەرا مەندنەوە لەساى. ئمجا جموجویل سەفیر ئەمریکى و پاداگرى سەفیر سعودى لەوەخت گلەوخوردنى دەسوەجى لە شانشین دەرکەفت دویاى ئاشکرابوین قەیران کەنداو وەل لوبنان، لەڕوێ وجوود مەیدانى لەو دەزگایەیلە ک مەیدان روێ وەڕوێ بوینەوەى وە لیست مقاومە پیک تیەرن، یەیش نقڵانە وە ناتوانایى روێ وەڕوێ بوینەوەى هەڵەیل دا ک شایەد لایەنەیل هاوپەیمان ناوخوەیى بکەفتنە تى لە پرووسەى روێ وەڕوێ بوینەوەى محوەر مقاومە.

لەى چوارچیوەیشە، ئاشکرا بوى ک هیزەیل ناسریاێ وە هیزەیل 14ى ئازار، بیجگە بڕیگ سەروەخوەى و بڕیگ کاندیدەیل کۆمەڵەى ناحکومى ناسریاى وە ئاڵشتکاری، ریککەفتن لە دامەزرانن سەختیگ ک ناوەند پرووسەیل خاوەن مەرامەیل دیاریکریاگ سەرپەرشى لەبان خاڵەیل جموجویل و لێدوانەیلى بکەێد.

لەبان ئى بنەمایەیلە، هەڵوژاردن نوێنەرایەتى کریا وەگوورەى گفتیگ ک گوزارش لە ئاڵشتکردن روخسار لوبنان بکەێد، یا وەلاى کەمەو هاوپەیمانى مقاومە فراوانەو بکەێد، ئەگەر پەنا وەگشت هووکارەیلیگ بووریەێد جوور شەرعى و ناشەرعى، لەوەر خاتر جیوەجیکرن زورمینە و لەڕێ ئەوەیشەو ک بتویەنریەێد ئعلان رەتەوکردن لوبنان ئەرا پرووژەى مقاومەو چەکى بکریەێد، وەلێ ئەنجامەیل هەڵوژاردن ئشارەت وە ناتەوافقى ئەو رینمایەیلە کرد و ئەگەریش دولایەنى نیشتمانى گشت کورسیەیل تایفەى شیعە وەریژەى بەرزیگ وەدەسهاورد و هاوپەیمانەیلە تویەنستن شمارەیگ کورسى وەربگرن ک زەمانەت مەندنەوەى بژاردەى رینمایەیلیان کەید و لەوەرجە گشت چشتیگیش رویداگ سیاسى لوبنانى.

یەکسانى هیزەیل لە پەرلەمان تازە جەخت لەبان ئەوە کەێد هویچ لایەنیگ زورمینەى تەواویگ وەدەس ناوردگە، رەسین شمارەیگ لە سەروەخوەیەیل و ئاڵشتکارەیل ک شمارەیان رەسیە 32 نوێنەر ئەرا قوبەى پەرلەمان، ئشارە وە رویداین کودتایگ کەێد لەبان هاوسەنگى سیاسى ک حوکم لوبنان کرد لەساڵ 1992ەوە.

هيز 14ى ئازار و شمارەیگ لە سەروەخوەى و ئاڵشتکارەیل تویەنستن فکرەیلیگ لەلای بەشیگ لە لوبنانیەیل بکاڵن ک پەیوەسە وە بەساننەوەى بونیاتناین دەوڵەت و روێ وەڕوێ بوینەوەى گەناتەکارى وە خواست رمانن حزبوڵڵا و هاوپەیمانەیلى لەرێ نزیکييگ ک کەڵەکەبویەیل گەناتەکارى و موحاسسە پەیوەس بکەێد ئەرا ماوەى زیاتر لە سێ دەیە، وە چەک مقاومە و پرووژە سیاسیەگەى لە وەختیگ ئەجندە سیاسیەگەیان ئامادەگى نەیاشت لە هەر پرووژەیگ ئەرا بونیاتناین دەوڵەت تازە لەڕێ نەهیشتن تایفەگەرى سیاسى و لەخوەیگرتن یاساى هەڵوژاردن سەردەمیانە، یا خواست کاراکردنەوەى دادگا و موحاسبەکردن گەناەکارەیل.  

لەلایگ ترەوە، بڕیگ لە ئاڵشتکارخوازەیل یا زوورم سەروەخوەیەیل سەرنەکەفتن لە گرتنەخوەى وتار سیاسى تەحریرکریاێ لە زوورم مستەڵح لایەنەیل سیاسى تەقلیدى و شکەست هاوردن لە ئازادکردن پیرووزیەیل ک رژیم سیاسى دویاى ریککەفن تائف گرتەى وەر، ئمجا مقەیەتى لە مافەیل تایفە و پابەندبوین وە رزکردنەیل سیاسى لە باوەتەیل گرنگ و بنەڕەتییە ک نیشانەى جیاوازیگ ئەرا ئەوانە دروس کەێد ک تەنیا شمارەى کەمیگ لەلیان بترازیەێد.

وەو خاتریشە بایەسە بویشیم، ئەو ناونیشانەیلە ک کەفتەوە لە هەردوگ مەیدان سیاسى و جەماوەرى وەرجە هەڵوژاردنەیل نوێنەرایەتى لوبنانى، ک مەردمانیگ باوەڕیان ئەوە بوى ئاڵشکارى بنەڕەتى لەلى بکەفێدەوە، لە قوناغ ئایندە هویچ توانایگ وەدى نیەکەێد ک وەکردەیى تەرجومە بکریەێد لەناو بونیەت سیستەم سیاسى لوبنانى، هەر لەوەر ئەوەیش واقع ئیسە نەوین کاریگەرى هەڵوژاردنەیل نوێنەرایەتى دەرخەێد ک تاریف ئەوە بکریەێد ک چمانى هویچ چشتیگ نەویە.