یونیفێل: "چەسەپانن ئاشتی" وە هێز مەرامیگ هەمیشەییە.. جیوەجى نیەود

ئەنجومەن ئاسایش نەتەوەیل یەکگرتگ هیزەیل ئاشتى پاریز ک کار لەلوبنان کەن"یونیفێڵ" ئەرا ماوەى سالیگ تر دریژ کریاوە، یەیش کاریگ ئاساییە ئەنجومەنەگە هەمیشە ئەنجامى دەێد، لەوەخت دامەزرانن یونیفێڵەوە لەساڵ 1978، و دویاى ئاڵشتکردن ئەرک و بنەمایەیل روێ وەڕوى بوینەوە لە ئەنجام جەنگ تەمووز 2006، و دەرکردن بریار شمارە 1701 ک مقەیەتى لە کارەگەى کەێد.

تێبینى ئمساڵ لە بڕیار تازەکردنەوە(1)داوەتکردن گشت لایەنەیلە ئەرا زەمانەت حورمەتگرتن تەواو ئازادى جموجویل یونیفێڵە لەگشت پرووسەیلى، و لەوەر رەسین یونیفێڵ ئەرا خەت کەو لەگشت بەشەیلى وەبى هویچ گرفتیگ.. و جەخت لەوەیش کریەێد ک یونیفێڵ هەوەجە وە روخسەت پیشوەخت نیەکەێد ئەرا جیوەجیکردن ئەرکیگ ک وەپى سپاریاگە، و ئازادە لە ئەنجامداین پرووسەیلى وەشیوەیگ سەروەخوەییانە(بڕگەى 16).

ئى بڕگە ئشارەت وە هەوڵ راسەوکردن بنەمایەیل روێ وەڕوێ بوینەوە و میکانیزم کار یونیفێڵ کەێد، یەیش لەوەختیگە ک هەوڵ "ئسرائیل" و دەوڵەتەیل خوەرئاوا ئەرک هیزەیل یونیفێڵ ئاڵشت کردن لە هیز ئاشتى پاریز تەقلیدى جوور ئەوەگ ئەنجامى دا لەوەخت دامەزرانییەوە لە ساڵ 1878 ئەرا "هیز رەگەز جیاجیا" لە چوارچیوەى"چەسپانن ئاشتى وە هیز" وەردەوامە لە جەنگ تەمووز 2006ەوە، و دەرکردن بڕیار 1701 تا رووژ ئمڕوو.

1- جیاوازى لە ناونى "ئاشتى پاریز تەقلیدى" و"چەسپانن ئاشتى"

پەیماننامەى نەتەوەیل یەکگرتگ ئشارەت وە گوزارەى ئاشتى پاریز وە ئاشکرا نەکردگە، وەلێ هەوەجەى ناودەوڵەتى ئەرا خواستەیل مقەیەتى لە ئاسایش وەجەم، بویە هووکار دامەزرانن هیزەیل ئاشتى پاریز. دى وەو جوورە تویەنیم بویشیم ک ئاشتى پاریز یەکەمجار جوور مەشقیگ دەرکەفت و دویاخر سیاغەت کریا و بویە گوزارەیگ، و دویاى ئەوەیش بویە هەوەجەیگ وەشیوەیگ یاسایى، و گەردینە شوون ئەو بنەمایەیل یاساییە ک مقەیەتى لەلى کەێد.

سەرەتای کردەیى سیستەم ئاشتى پاریز لە ئەنجام دوشمنکارى بریتانى – فرەنسى – ئسرائیلى ئەرا بان مسر هات لەساڵ 1956، لە مەوقەى ک کۆمەڵەى گشتى نەتەوەیل یەکگرتگ بریاریگ دا لە 7 تشرین دویەم/نۆڤەمبەر1956 وە دەسپیشخەرى لە ئەمیندار گشتى داغ هامرشۆڵد ک داواى دامەزارنن یەکەم پرووسەى ئاشتى پاریز کرد لە تاریخ نەتەوەیل یەکگرتگ، ک ئەویش "هیز لەناکاو سەر وە نەتەوەیل یەکگرتگ بوى لە خوەرهەڵات ناوڕاس" (UNEF).

دى وەو شیوە ئى قەیرانە گوزارەى "ئاشتى پاریز" لەلى کەفتەوە، و مەرام لەلى: بڵاوکردنەوەى هیزەیل سەبازى سەر وە نەتەوەیل یەکگرتگ بوى لە ناوچەیل کیشەلەسەر، ئەویش وە مەرام دەسمیەتداین لە جیوەجیکردن ریککەفتنەیلیگ ک هەوڵ رەسین ئەراى دریەێد لەناونى لایەنەیل جەنگکەر، ئەویش وە رەزامەنى ئەو لایەنەیلە. و پەیڕەوەیل ئاشتى پاریزیش دەس کەێدە هەوڵەیلى ئەرا رەزامەنى لایەنەیل  پەیوەندیدار، و وەبى لایەنگرى هیزەیل نەتەوەیل یەکگرتگ، و وەکار نەهاوردن هیز مەگەر لە حاڵەتەیل وەرگریکردن لە خود یا ولایەت.

وەلێ دویاى رمیان یەکێتى سۆڤێت، و تواناى ئەمریکیەیل لەبان کۆنترۆڵکردن و مامڵەکردنى وە بڕیارەیل ئەنجومەن ئاسایش ناودەوڵەتى، پرووسەیل ئاشتى پاریز ناودەوڵەتى پەرە سەند و جیواز بوى ئەرا شیوازیگ تر وەناو چەسپانن ئاشتى peace enforcement ک یەیش هیزەیلیگە وەگوورەى بەند هەفتەم لە پەیماننامەى نەتەوەیل یەکگرتگ دامەزریەێد(وە چەواشەى هیزەیل ئاشتى پاریز تەقلیدى ک وە بریاریگ وەگوورەى فەسڵ  شەشەم دامەزریەید)و تواناى فراوانیگ دیرید لەبان وەکارهاوردن هیز ئەرا جیوەجیکردن مەرامەیلى.

2- سروشت کار یاسایى یونیفێڵ:

مەوقەى ک ئەرک هیزەیل یونیفێڵ لە لوبنان لەساڵ 1978 دەس وەپیکرد، هیز ئاشتى پاریز تەقلیدى بوى،و وەگوورەى مەرجەیلیگ بنەڕەتى دامەزریا، وەلێ لە پەنج ئاب/ئوگستس 2006، و لەوەخت جەنگ ئسرائیل لەبان لوبنان، رەشنویس (ئەمریکى – فرەنسى) دابەش کریا لە بڕیاریگ ناونەتەوەیى وەگوورەى فەسڵ هەفتەم، پوختەگەى ئەوە بوى ک بریار 1559 و داماڵین چەک گرووپەیل چەکدار بوى لە لوبنان، و ئالشتکردن ئەرک یونیفێڵ ئەرا کار ئنسانى، ئەویش وە ئەوەگ "هاوپەیمان ناتۆ" هەڵسید وە بڵاوکردنەوەى هیزەیلى لە لوبنان ئەرا نەهیشتن چەک وەدەس حزبوڵڵا، وەلێ ئى بریارە لە لوبنان رەتەو کریا و ئەوە بوى جەنگ وەردەوام بوى لە دویاى دو هەفتە ک لەو مەوقە ئسرائیل هەوڵدا واقع کەیدانى خوەى بچەسپنێد و بریارى چەسپیاگ بوود لەبان لوبنان، وەلێ ئەنجامەیل سەربازى شکەست وە مەرامەیل ئسرائیلى و خوەرئاوایى هاورد و بڕیار شمارە 1701 دەرکریا لەژیر بەند شەشەم، و واین ئسرائیلى لە جەنگ تەمووز نیشانەیگ بوى و گشت گوزارەیگ ئەرا وەکارهاوردن چەک و داماڵین چەک لاوریا.

3- ریڕەو یونیفێڵ لە ساڵ 2006ەوە:

راوێژکار ئەوساى ئەڵمانیا ئەنجیلا مێرکڵ مەرام خوەرئاوا کوڵەو کرد لە بریار شمارە 1701، ئەویش وە وتارەگەى لەوەردەم پەرلەمان ئەڵملنى لە 20 ئەیلول/سپتەمبەر 2006، هەناى ک جەخت لەوە کرد ک مەرام  یونیفێڵ مقەیتیکردن ئسرائیلە.

دى وەو جوورە ئمڕوو دوینیم ک هەوڵەیل فراوانکردن ئەرکەیل یونیفێڵ و فراوانکردن بنەمایەیل جەنگ، مەرامیگ ئسرائیلى – ئەمریکى – خوەرئاواییە و هەر لە ئەزەڵەوە نەوسیاگە، وەلێ یەیش وە هەمان شیوە سەرنیەکەفێد.