قمەى عەرەبى – سوریا شایەد بتویەنید کووتایى وە سەدەیگ لە ناکووکى بارید
وەرجە دانیشتن قمەى جدە، ریاز داواى گلەوخواردن دیمەشق کرد ئەرا کۆمکار عەرەبى و مکوڕ وبى لەبان بەشداریکردن تایبەت سەرۆک بەشار ئەسەد، ئەرا ئەوەگ عەرەبەیل یەکەمجار دانیشتنیگ وەل رەهەندیگ ستراتیجى ئابوورى ئەنجام بیەن ک کاریگەرى دیرید لەبان سیاسەت.
دویاى چەنەها ساڵ لە ناکووکى و رکابەرى سیاسى عەرەبى و هەرێمى ک رەنگدانەوەى بارودوخیگ سەخت کۆمەلایەتى و ئابوورى و ئەمنى لەلى کەفتەوە لە رووژهەڵات ناوراس و باکوور ئەفریقیا، سعودیە لە کووتایى سیاسەت "سفر کیشە" هەڵگرت، نەک تەنیا لە ڕوێ پەیوەندیەیلەوە، بەڵکوو وەرەو پەسەنکردن و رابەرایەتیکردن ئاشتەوایى عەرەبى گشتگیر وەرجە قمەى 19ى ئایار.
لە کردەوەو پراکتیک، "دید 2030" ئەرا گەشەوەپیداین سعودیە ک شازادەى جینیشین محەمەد بن سەلمانى پشت وەپى بەسید، بویەسە کۆنترۆڵکەر سەرەکى ستراتیجى ناوخوەیى و دەرەکى شانشین سعودیە، هەر لەوەر ئەوەیش کیشەیل سیاسى و سەربازى وەل هاوسایەیل سفر بکریەید، وەتایبەت ئیران، تورکیا و سوریا، ئەرا دامەزرانن گەوراترین ئابوورى عەرەبى و سێیەم ئابووریى جەهان.
وەو گوورەیشە، هەوڵەیل ریاز ئەرا گلەوخواردن دیمەشق ئەرا کۆمکار عەرەبى وەرجە دانیشتن قمەى جدە و مکوڕبوینى لەبان بەشداریکردن سەرۆک بەشار ئەسەد ئەرا ئەوەگ عەرەبەیل ئەرا یەکەمجار دانیشتنیان وەل رەهەندیگ ستراتیجى ئابوورى ئەنجام دان ک کاریگەرى لەبان سیاسەت داشت، هەر لەوەر ئەوەیش قمەگە بویە دو قمە، یەکەم عەرەب و دویەمیش لەناونى سوریا و ئەوەگ نوێنەرایەتى کەید و سعودیە.
لەگشت ئەوەیش گرنگتر، ئى رویداگە دویرەو کەفید لە کۆنترۆڵ خوەرئاوا و وەربەس هەمیشەیى لە بنیاتنانەوەى سوریا و گلەوخواردن ئاوارەیل، بیجگە لە ئارەزووەیل تاریخى ئەرا شوون جوگرافى و ئارەزووەیلى ئەرا کۆنترۆڵکردنى.
وەرجە ویرانکردن تەواو سوریا لە ساڵ 2011، ئى دەوڵەت عەرەبییە چەنەها تایبەتمەندى کۆمەلایەتى و ئابوورى داشت ک لەیوا لەلى کرد بوودە پیشەنگ لە خوەرهەڵات ناوراس و جەهان، لەوانەیش:
1- سەروەخوەیى ئابوورى، جوور ئەوەگ ک پلان ئەراى دانریاوید، لەساڵ 2002ەوە لە بەرنامەى حکومەت، وەگوورەى وەزارەت دارایى و سندووق عوملەى ناودەوڵەتى.
2- سێیەم لەبان ئاست جەهان لە بەرهەمهاوردن زەیتون، و یەکەم عەرەبى بەرهەمهاوردن گەنم، وەگورەى راپۆرتەیل ریکخریاگ خوەراک و کشتوکاڵ (FAO) لە ناونى ساڵەیل 2007 ئەرا 2010.
3- یەکەمە لەبان ئاست عەرەبى و چوارەمە لەبان ئاست جەهان لە ئاسایش و سەلامەتى.
4- وەگوورەى ریزبەندى نەتەوەیل یەکگرتگ، یەکەمە لە بوار ئاسایش خوەراک و توێژینەوەى زانستى لەبان ئاست عەرەبى.
5- وەگوورەى ئامار بانک جەهانى، ئاست بیکارى لە 8% زیاتر نییە.
6- ریژەى دامەزرانن لە هیز کار لە حەلەب 94%یە.
7- گەشتیار گەستکردگ وە جەم ساڵانە 5.6 ملیۆن گەشتیار.
8- پیشەسازى دەرمانسازى 90% هەوەجەى ناوخوەیى دابین کەید و هەناردەى 34 وڵات کەید، وەگوورەى راپۆرتیگ ساڵ 2010ى ریکخریاگ تەندروستى جەهانى.
9- بەرهەمیگ ناوخوەیى 64 ملیار دۆلار لەساڵ 2010، ک داهات نەفت تەنیا 7% پیکهاوردگە.
10- زیایەیگ لە بەرهەمهاوردن کارەبایى وە جەم 5 هەزار مێگاوات.
11- شمارەى مەدرەسەیل رەسیە 21 هەزار مەدەرسە، وەگوورەى ئامارەیل نەتەوەیل یەکگرتگ.
12- وەگوورەى راپۆرت و بەرنامەی نەتەوەیل یەکگرتگ، ریژەى نەخوەنەوارى لە ساڵ 2010 ئەرا 5% کەمکردگە.
13- بنگەى تەندروستى ئەرا 10 هەزار هاووڵاتى، و نەخوەشخانەیگ ئەرا هەر 6 هەزار هاووڵاتى.