راپەڕین راسەقینە لە کنار خوەرئاوا!

لەناو بازنەى سیاسى و میدیایى فلستینى و هەرێمى ئى دو پرسیارە لەیرا وە وەرەوامى خریەیدە روێ و پرسید: چارەنویس رویداگەیل لە کنار خوەرئاوا چەس؟ و ئایا بوود ئەو رویداگەیل ئاڵشت بوون ئەرا راپەڕین؟

باوەڕمان ئەوەسە، ئى هەردوگ پرسیارە بایەسە شیوازەگەیان وەى جوورە ئاڵشت بکریەید: هووکار بەرپابوین راپەڕین ئیسە لە کنار خوەرئاوا چەس؟ و تایبەتمەندى ئى راپەڕینە لە چەو راپەڕینەیل گوزەیشتە چەن؟

ئەوەگ ئیسە روێ دەید لە کار وەرگرى نیەچوودە چوارچیوەى گوزارەکردن راپەڕین لە زاراوەى سیاسى، ئەویش جموجویلیگ فراوان مەردمى فلستینیە، و وەرگرى گشتگیرییگ دژ داگیرکار زایۆنى و پرووژەگەى کەید وەگشت جووریگ.

زاراوەى راپەڕین وەل دەسوەپیکردن راپەڕین حەجارەى فلستینى لە ساڵ 1987 چینە ناو فەرهەنگ سیاسى، ک وە کرداریى مەردمى دیارى کریاوێد و سەرنجیگ بوى لەبان کردار ناتونوتیژى ک لەلایەن جەماوەر فلستینى ئدارە کریەید، وەل وەکارهاوردن جوورەیلیگ لە تون وتیژى نەرمتر، جوور کوچگ وەشانن و مۆلۆتۆف وەرەو روى سەربازەیل داگیرکار، وەل وەکارهاوردن پرووسەیلیگ فرە کەم سەربازى پڕ تون وتیژى دژ داگیرکار ئسیرائیلى.

لەیرا دەور فەسیلەیل فلستینى وەشیوەیگ گەوراتر لە وەڕیەوبردن کار مەردمى دەرکەفت ک وە دەور خوەى جوور چەقبەسیاگ و یاریدەدەریگ ئەرا جموجویل جەماوەرى فلستینى ناوەڕووک بویە.

گوزارەى راپەرین لە دوسیەى فلستین وەل بەرپابوین راپەرین ئەلئەسا هات لەساڵ 2000، ک تایبەتمەندى سەرەکى ئەو دەور سەرەکییە بوى ک لەلایەن فەسیلەیل فلستینى بەرپا کریا و وەتایبەت چەکەیل سەربازى لە روی وەڕوێ بوینەوەى داگیرکارى وەتایبەت خەت روێ وەڕوی بوینەوە لەڕى پرووسەیل گەورایگ سەربازى چ  لەناو خاکەیل داگیرکریاگ ساڵ 1967 یا لەناو داگیرکەر لەساڵ 1948، ک وە پیکهاتەیگ ریکخریاگى ئاشکراى ئەو باڵەیل سەربازى فەسیلەیلە ئدارى کریا و پەیوەس بوى وە بریاریگ سیاسى سەرکردایەتى خوەیەوە.

لەى چوارچیوەیشە، نەبایەد کارلیکردن تەفاعول لەخوەیگرتن مەردمى فلستینى وە دیریژایى کنار خوەرئاوا و قودس وەل فەسیلەیل فلستینى و باڵەیل سەربازیى لە هویرەو بووریەید، و کەمپ جنەینیش دیارترین نموونەس لەى باوەتەوە.

بەراورد لەناونى راپەرین حەجارە و راپەرین ئەقسا لەیواسە ک هاوشیوە بوینە لە خاڵەیل گوزارەکردن زاراوەیى، گرنگترینیان فراوانى بەشداریکردن مەردمى یا فەسیلى و وەردەوامیى خەباتکارییە وەل ئاڵشتکارى لە لارى وەتیرەى لەناونى بەرزى و نزمى، سەربار وجوود جیاوازیەیلیگ جەوهەرى لە میکانیزمەیل کار هەردوگ راپىڕێن و شیواز سەرکردایەتیکردنیان و سروشت کەرەستەیل خەباتکارییان، هەر لەوەر ئەوەیش بەشدار بوین لە ناوناین جوور راپەڕین فلستینى.

جەنگ "سەیف ئەلقودس" و لەشوون ئەوەیش پرووسەى "نەفەق ئەلحوڕییە" ئاڵشتکارییگ جەوهەرى کرد لە هزر جایەڵ جوانەیل فلستینى، ک "ئسرائیل" و کەرەستە ئەمنى و هەواڵگریەگەى دەور داشت لە کوشتن ئومید لە تواناى سەرخستن هەر کردەوەیگ وەرگرى لە کنار خوەرئاوا.

دویاى ئەوەیش پرووسەى "نەفەق ئەلحوڕییە" جوور خاڵیگ جیوازبوین کنار خوەئاوا بوى ئەرا قۆتاغ کردەى وەرگرى، جوور ئەوەگ ئەمیندار گشتى بزووتنەوەى جیهاد ئسلامى مامۆستا زیاد ئەلنەخاڵە لە دیمانەیگ تایبەت وەل وەل مامۆستا غەسان بن جەدو لە کەناڵ ئەلمەیادین جەخت لەلى کرد، مەوقەى ک وت: وەرجە پرووسەى داماڵین ئازادى چشتیگ تر بوى، وەلێ دویاخریش چشتیگ جیاوازتر بوى، ئى ئاڵشتکارییە لە کەمپ جنەین و کەتیبەگەى دەسوەپیکرد و دویاخریش هان دریا ئەرا بڵاوبوینەوە لە شارەیل باکوور کنار خوەرئاوا، تا رەسیە نابلس، ک ئەلنەخاڵە وە "راپەرین چەکدارى" تاریفى کرد.

ئەویش لەوەر ئەوەگ ک تاریخ خوەى دوبارەوە کەید، وەلێ رویداگەیلى هاوشیوەن، وەل ئەوەیشا جەنگ ئازایەتى تیەیدە هوریمان لە 6 تشرین یەکەم/ ئوکتۆبەر 1987، لە ئەنجام واین 5 لە دیلەیل جیهاد ئسلامى لە زیندان ناوەندى غەزە، جوور تاریخیگ کردەیى ئەرا پەیابوین راپەڕین ئەلحجارە.

لە کەمپ جنەین، راپەڕین ئەلحجارە لە کەمپ جبالیایش دەرچى، یەیش بویە هووکار وەردەوامى دیاردەى تەقەکردن  لە بنگەیل ئسرائیلى وە دریژایى کنار خوەرئاواو یەیش پەیمانەیگ راسەقینە بوى ئەرا فراوانبوین بازنەى بەشدارى فلستینى لە راپەرین.

مەوقەیگیش ک دەزگایەیل ئەمنى ئسرائیلى لە زووان سەرۆک دەزگاى ئەمن گشتى ئسرائیلى "ئەلشاباک" رونین بار، باس لە رویداین زیاتر لە 130 پرووسەى تەقەکردن لە کنار خوەرئاوا کەن تا سەرەتاى مانگ ئەیلول/ سپتەمبەر 2022، وە بەراورد وە 98 پرووسە لە ماوەى ساڵ 2021 و نزیکەى 19 پرووسە لە 2020، ئى مەسەلە بیگومان ئشارەتیگە ئەرا ئەوەگ پرووسەیل تەقەکردنە شەپۆلیگ گوزەرکەر نین ک وە گورجى لە وەرانوەر هەوەجەیل ژیان فلستینیەیل کیشیەیدەوە، جوور ئەوەگ ئعلام ئسرائیلى دعایە ئەراى کەید، بەڵکوو نوێنەرایەتى راپەرینیگ چەکداریە و ریڕەوە شۆڕشکاریەگەى وەرەو زیاتر پەل کوتێد.

مەسەلەى جەختکریاگ دابەشبوین و بڵاوبوینەوەى پرووسەیل فیداکارى، وەتایبەت دویاى وەناوچگن قودس و رامەڵڵا و ئەغوار و باشوور کنار خوەرئاوا ئەرا بان خەت کردەوەیل فیداکارى،  ئەوەسە ک لەساڵ 2022 تائیسە زیاتر لە 150 کردەوەى فیداکارى جیوەجى کریاگە ، ئەویش وە بەراورد وە 91 کردەوەى فیداکارى لەساڵ 2021، جوور بەڵگەیگ ئاشکرا لەبان وەردەوامیى راپەرین چەکدارى لە کنار خوەرئاوا.