ته‌نیایی ئه‌مریکا، ده‌رئه‌نجامی کاریگه‌ری دیپلۆماسیه
حکومه‌تی ئه‌مریکا له کاتێکدا 13 ی گه‌ڵاڕێزان یان 4 ی نۆڤمبێری وه‌ک واده‌ی جێبه‌جێکردنی قۆناغی دووه‌می گه‌مارۆکانی ناوه‌کی و کۆتایی موڵه‌تی وڵاتان بۆ بازرگانی له گه‌ڵ ئێران ڕاگه‌یاندووه که کۆماری ئیسلامی ئێران له کارنامه‌ی 40 ساڵه‌یی خۆیی و له هه‌مان ساڵانی سه‌ره‌تایی شۆڕش و پاش ڕووداوه‌کانی باڵیۆزخانه‌ی ئه‌م وڵاته له تاران له ژێر کاریگه‌ری گه‌مارۆکانی ئه‌مریکا و ته‌نانه‌ت وڵاتانی دیکه‌ش بووه.
ئه‌و گه‌مارۆیانه‌ی که له سه‌ره‌تادا له ژێر کاریگه‌ری ڕووداوه تایبه‌ته‌کانی نێوان ئێران و وڵاتانی ئه‌ورووپی و به پاڵپشتی ئه‌مریکا په‌سه‌ند ده‌کرا، به‌ڵام دواتر له ژێر کاریگه‌ری دۆسیه‌ی ناوه‌کی له کابینه‌کانی نۆیه‌م و ده‌یه‌م بوو به بڕیاری ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی.
به‌ڵام گرتنه‌به‌ری ستراتیژی دانوستان و دیپلۆماسی له لایه‌ن حه‌سه‌ن ڕۆحانی و به‌دواداچوونی جیدی بۆ دۆسیه‌ی ناوه‌کی تا ڕاده‌یه‌ک متمانه‌ی بۆ په‌یوه‌ندییه‌کانی ئێران و وڵاتانی ڕۆژئاوا گه‌ڕانده‌وه و له ئاکامدا بووه ڕێکه‌وتنێکی نێوده‌وڵه‌تی. ڕێکه‌وتنێک که په‌یوه‌ندییه‌کانی نێوان ئێران و ئه‌و وڵاتانه‌ی برده قۆناغێکی دیکه‌وه و گه‌ڕانه‌وه‌ی کۆمپانیا گه‌وره‌کانیشی بۆ پرۆژه ئابورییه‌کانی ئێران به دواوه بوو و به‌ستێنی ئه‌وه‌شی دابین کرد که ئێران له گۆڕه‌پانی نێوده‌وڵه‌تی ڕۆڵێکی کاریگه‌ری هه‌بێت. دوناڵد تره‌مپ بۆ ڕێگری له به‌هێزبوونی ئێران له ئه‌نجامی واژۆکردنی ڕێکه‌وتنی ناوه‌کی جوڵه‌یه‌کی ده‌ستپێکرد و به کشانه‌وه له‌م ڕێکه‌وتنه دوژمنایه‌تییه‌کی نوێی له سه‌ر هه‌مان سیاسه‌تی ڕابردوو له دژی تاران جێبه‌جێ کرد. سه‌رۆک کۆماری ئه‌مریکا 13 ی گه‌ڵاڕێزان هه‌مان ڕۆژی ڕووداوه‌کانی باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مریکای له تاران وه‌ک ڕۆژی تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه له ئێرانییه‌کان هه‌ڵبژارد، ناوبراو هه‌ڕه‌شه‌ی ڕاگرتنی هه‌نارده‌ی نه‌وتی ئێران و گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌م وڵاته‌ی بۆ قۆناغی پێشوو کردووه به‌ڵام هیچ گومانێک له‌وه‌دا نییه که واشنتن له گه‌یشتن به ئامانجه‌کانی سه‌رکه‌وتوو نابێت.
حکومه‌تی تره‌مپ له کاتێکدا که شکستی سیاسه‌تی ڕاگرتنی هه‌نارده‌ی نه‌وتی ئێران و سه‌پاندنی گه‌مارۆ ئابورییه‌کان ده‌بینێت که به‌رپرسانی ئه‌مریکا له دانوستانی به‌رده‌وام له گه‌ڵ وڵاتانی هاورده‌کاری نه‌وتی ئێران و وه‌ڵامنه‌دانه‌وه‌ی داواکارییه‌کانی به دڵنیایی گه‌یشتووه که نه هه‌نارده‌ی نه‌وتی ئێران ده‌گاته خاڵی سفر و نه قه‌ره‌بووی بۆشایی نه‌وتی ئه‌م وڵاته‌ش له بازاڕه جیهانییه‌کاندا ده‌کرێته‌وه. ئه‌م ڕووداوه‌ش ئه‌نجامی ئیراده‌ی ئه‌ورووپایه بۆ دابینکردنی میکانیزمێکی دارایی له گه‌ڵ ئێران و هه‌وڵه‌کانیان بۆ به‌رده‌وامی بازرگانی ئێران و وڵاتانی دیکه‌ش به بێ نیگه‌رانی له گه‌مارۆکانی ئه‌مریکا.
بوونی ئه‌ورووپا له گه‌ڵ ئێران ئه‌نجامی ئه‌و سیاسه‌ته ژیرانه‌یه که حه‌سه‌ن ڕۆحانی و تیمی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی له پاش بڕیاره هه‌ڵه‌که‌ی دوناڵد تره‌مپ بۆ کشانه‌وه له ڕێکه‌وتنی ناوه‌کی په‌یره‌ویان کرد. کۆماری ئیسلامی ئێران له پاش کشانه‌وه‌ی ئه‌مریکا له ڕێکه‌وتنی ناوه‌کی، پابه‌ندبوونی خۆیی به به‌ڵێنه‌کانی له چوارچێوه‌ی ئه‌م ڕێکه‌وتنه نێوده‌وڵه‌تییه‌دا به جیهانیان پیشان دایه‌وه.
جێبه‌جێکردنی ئه‌م سیاسه‌ته و به‌رده‌وامی دانوستان و ڕاوێژی کاریگه‌ر له گه‌ڵ لایه‌نه‌کانی دیکه‌ی ڕێکه‌وتنی ناوه‌کی له پله‌ی یه‌که‌مدا ئێرانی وه‌ک وڵاتێک پیشانداوه که پابه‌ندی ئه‌و یاسا و ڕێکه‌وتنه نێوده‌ڵه‌تییانه‌یه که تره‌مپ به‌رده‌وامه له پێشێلکردنیان و ئه‌م سیاسه‌ته‌ش ده‌توانێت هۆکارێکی کاریگه‌ر بۆ مسۆگه‌ربوونی ئامانجه ئاشتیخوازانه‌که‌ی یه‌کێتی ئه‌ورووپا له سه‌ر ئاستی ناوچه‌که و جیهان بێت.
له ئه‌نجامی ئه‌م سیاسه‌ته بووه که ئه‌مریکا به هاوکاری و هه‌ماهه‌نگی له گه‌ڵ ڕژێمی زایۆنیستی و سه‌عوودیا و هه‌روه‌ها سیاسه‌تی هه‌ڕه‌شه و گوشار له دژی وڵاتانی گه‌وره‌ی ئاسیایی نه‌ک ته‌نیا له په‌راوێزخستنی ئێران سه‌رکه‌وتوو نه‌بووه به‌ڵکوو خۆی له ئاستی نێوده‌وڵه‌تی به ته‌نیا ماوه‌ته‌وه.
س/جام كوردى