هەوڵەکانی تەل ئەبیب بۆ ئاساییکردنەوە لەگەڵ لیبیا لە خراپی خەمڵاندنەکانیدا تەڵەی دەکات

ئیشراق| بەدواداچوون
ئەمە یەکەم جار نییە کە حکومەتی داگیرکەر بانگەشەی ئەوە دەکات کە گوایە لەگەڵ بەرپرسانی لیبیا کۆدەبێتەوە، بەڵام ئەنجامەکان و کاریگەرییەکانی ئەمجارە جیاوازن لە ئەنجامەکانی پێشوو.

لە یەکێک لە گرنگترین نیشانەکانی داڕمانی قەوارەی داگیرکەر و کەمبوونەوەی تواناکان و هەڵە هەژمارکردنەکانی، بەتایبەتی لە ناوەڕاستی قووڵبوونەوەی قەیرانی ناوخۆییدا، وەزارەتی کاروباری دەرەوەی قەوارەی داگیرکەر کەوتە نێو خراپی هەڵسەنگاندنەکەیەوە کاتێک لە ۲۷ی ئابدا کۆبوونەوەیەکی نهێنی ئاشکرا کرد کە لە نێوان وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل ئیلی کۆهین و هاوتا لیبییەکەی نەجلا ئەلمنقوش لە ڕۆمای پایتەختی ئیتاڵیا ئەنجامدا و بە یەکەم کۆبوونەوەی لەو جۆرەی وەسف کرد.

بەپێی بەیاننامەی وەزارەتی دەرەوەی قەوارەی داگیرکەر، کۆهین وتی: "قسەم لەگەڵ وەزیری دەرەوە کرد سەبارەت بە توانا گەورەکانی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات، هەروەها گرنگی پاراستنی کەلەپووری جولەکەکانی لیبیا، لەوانە نۆژەنکردنەوەی پەرستگا و گۆڕستانەکانی جولەکە لە وڵاتەکەدا." ئاماژەی بەوەدا کە "کۆبوونەوەی مێژوویی لەگەڵ مەنقوش یەکەم هەنگاوە لە پەیوەندی نێوان ئیسرائیل و لیبیا "
ئەمە یەکەمجار نییە کە قەوارەی داگیرکەر ئیدیعای ئەوە دەکات کە کۆبوونەوە لەگەڵ بەرپرسانی لیبیا ئەنجام بدات و ئەگەر ئەنجام و کاردانەوەی ئەمجارەیان جیاواز بوو لە بەرپرسانی پێش خۆی. لە 14ی تشرینی دووەمی 2021دا، ڕۆژنامەی "ماریڤ" ئەو پەیوەندیانەی ئاشکرا کرد کە لە پەراوێزی لوتکەی نێودەوڵەتی پرسەکانی لیبیا لە پاریس بۆ هەوڵدان بۆ لێکۆڵینەوە لە پەیوەندییە دیپلۆماسییەکانی نێوان قەوارەی داگیرکەر و لیبیا ڕوویدا.

ڕۆژنامەی ئیسرائیل ئیدیعای کردووە کە کۆبوونەوەیەکی لە پاریس لەگەڵ عەبدول حەمید ئەلدبیبە سەرۆکوەزیرانی لیبیا ئەنجام داوە و سەبارەت بە ئاساییکردنەوەش دەڵێت "ئەم پرسە دواتر باس دەکرێت". ئەلدبیبە لەو کاتەدا ئینکاری ئەو بابەتە نەکرد و ڕەنگە ئەمەش یەکێک بێت لەو هۆکارانەی کە هانی داگیرکەری دەدات لە تۆمەتەکانیدا بڕوات.

لە ۱۲ی کانوونی دووەمی ۲۰۲۲، ئەلدەبیبە لە بەیاننامەیەکی کورتدا لەلایەن حکومەتی لیبیاوە ڕەتی کردەوە کە "دەنگۆ" هەبێت سەبارەت بە کۆبوونەوەی لەگەڵ بەرپرسانی ئیسرائیل لە ئوردن، وەک وەڵامدانەوەیەک بۆ ئەوەی کەناڵی سعودی ئەلعەرەبیە ئەلحەدەس ڕاپۆرتی داوە و لەلایەن میدیاکانی ئیسرائیلەوە بڵاوکراوەتەوە کە "دەبیبە لەگەڵ سەرۆکی مۆساد دەیڤد برنیاع لە عەمان تاوتوێی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان لیبیا و ئیسرائیلی کردووە."
لە کۆتایی ساڵی 2021 دا، ئیسرائیل ڕایگەیاند کە جەنەڕاڵ خەلیفە حەفتەر زیاتر لە جارێک قسەی کردووە سەبارەت بە گەیشتن بە ڕێککەوتنێکی ئاساییکردنەوە لەگەڵ ئیسرائیل.

ئیسرائیل لەبارەی فراوانکردنی ئاستی ئاساییکردنەوە
ئەو ڕاستییەی کە میدیای عیبرانی ڕایگەیاندووە کە کۆبوونەوەکانی پەیوەندیدار بە ئاساییکردنەوە، جا لەگەڵ لیبیا یان هەر شوێنێکی دیکە، ئەنجام دراون، مانای ئەوەیە کە هەستێکی ئیسرائیلی هەیە کە لەلایەن ئاڵۆزییەکانی گەڕان بەدوای دەروازەیەکدا بەڕێوە دەبرێت، هەرچەندە ئەگەری ئەوە نییە. ئەوە دیارە کە قەوارە داگیرکەرەکە پێشێلی کرداری ئاسایی دەکات لە ڕێککەوتنەکانی ئاساییکردنەوەی پێشوو، کە بە وریایی و بە نهێنی ئەنجام دەدرێت و تەنها لە کاتی واژۆکردنیدا ڕاگەیەندران.

لەم دواییانەدا قەوارەی داگیرکەر دووبارە قسەی دووبارە کردۆتەوە سەبارەت بە واژۆکردنی ڕێککەوتنی نوێی ئاساییکردنەوە، هەندێک جار لەگەڵ سعودیە و هەندێک جار لەگەڵ تونس و جارێکی دیکە لەگەڵ مۆریتانیا، تەنانەت بۆ سۆماڵیش دەڕوات و ئیندۆنیزیای لە داواکارییەکانی خۆی دوور نەکردۆتەوە. یەکێک لە فاکتەرە دیاریکراوەکانی ئەم هەستە، خراپتربوونی قەیرانی سیاسی ناوخۆییە لە قەوارەی داگیرکەردا، تا ئەو ئاستەی کە دیاریکردنی کەسی و هەژمارکردن کۆنترۆڵی پرۆسەی بڕیاردان و میکانیزمەکانی قەوارەی داگیرکەرە.
هیچ ڕوونکردنەوەیەک نییە لەسەر هەڵەی هەژمارکردنی وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل بە دزەکردنی کۆبوونەوەی لەگەڵ مەنقوش ، جگە لەوەی کە پیاوەکە کەوتە ژێر کاریگەری تایبەتی خۆیەوە. کاتێک ویستی کۆبوونەوەکە لەگەڵ مەنقوش وەک دەستکەوتێکی سیاسی تێپەڕێنێت پێش ئەوەی پۆستەکەی لە وەزارەتی دەرەوەی داگیرکەر لە کۆتایی ساڵدا جێبهێڵێت، هەموو شتێکی تێکدا، چونکە کۆبوونەوەکە دەبوو بە نهێنی بمێنێتەوە هەتا ئەو کاتەی بە ئارامی پێگەیشت و وەزیری دەرەوەی قەوارەی داگیرکەر، ئیلی کۆهین، پێی وانەبوو دزەکردنی هەواڵەکان دەبێتە هۆی هەموو ئەم دەرئەنجامە .