کەمپەکان دوایین بنکەی پرسی فەلەستینن

ئیشراق|بەدواداچوون
بە ڕەچاوکردنی ناوەندی کێشەی پەنابەرانی فەڵەستینی، کۆتایی هێنان بە دیاردەی کەمپەکانی پەنابەران لە ناوەوە و دەرەوەی فەلەستین ئامانجێکی ئیسرائیلە و کەمپی فەڵەستین بە پێچەوانەی ئامانجی داگیرکردن دەبێتە بەربەستێک کە پێویستە پشتگیری بکرێت و ژیانی هاوڵاتیانی ناوەوە ئاسان بکرێت.

کێشەی پەنابەرانی فەلەستین دوایین پرسی فەلەستینییە کە لە ئاستێکی کرداریدا ماوەتەوە. ئەم کێشەیە، کە هەموو لایەنگرانی بیرۆکەی ئاشتی عەرەبی-ئیسرائیلی نیگەران دەکات، چونکە بوونی کەمپەکان و بوونی ئاژانسێکی نێودەوڵەتی تایبەت بۆ پیشکەش کردنی خۆشگوزەرانی و خزمەتگوزاری بۆ پەنابەران، بەڵگەی کۆتاییە کە پرسی فەڵەستین کێشەی دابەشکردنی زەوی نییە، بەڵکو کێشەی ئەو کەسانەیە کە لە وڵاتەکەیان دەرکراون و لە سەرەتاییترین مافەکانیان بێبەش کراون.
لە دوای ڕێککەوتنەکانی ئۆسلۆ، ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین وازی لە زۆربەی جومگەکانی پرسی فەلەستین هێناوە، ئەمە بە قۆناغ ئەنجامدرا، و لە قۆناغی ئێستادا گەیشتە بنی خۆی کاتێک زیاتر لە یەک بەرپرسی فەڵەستینی ڕووبەڕووی هەندێک جار یان بەبێ بۆنە دەبنەوە بۆ ڕاگەیاندنی ئەوەی کە دەسەڵاتەکەی ئۆپەراسیۆنەکانی بەرخودان تێک داوە و چەکدارانی بەرخۆدانیان دەستگیرکردووە بە شێوەیەکی شەرمەزارکەر لەگەڵ ڕاگەیاندنەکانی حکومەتی ڕەگەزپەرستی ناتانیاهو کە"ئیسرائیل" دەوڵەتێکی فەلەستین قبوڵ ناکات، و ڕۆڵی دەسەڵاتەکە پاراستنیە ئاسایشی "ئیسرائیل"، و کە سەرکەوتوو دەبێت لە گێڕانەوەی ڕۆڵی خۆی.

لە ئاوارە فەلەستینییەکان، کەمپەکانی یەرموک لە دەوروبەری دیمەشق و عەین ئەلحلوە لە دەوروبەری سیدۆن کێبڕکێیان کرد بۆ نازناوی پایتەختی ئاوارە فەلەستینییەکان. هەر کەمپێک زیاتر لە ۱۰۰،۰۰۰ فەڵەستینی تێدایە، کە زۆربەیان لە شار و گوندەکانی باکوری فەلەستینەوە هاتوون دوای جەنگی ١٩٤٨، هەروەها ژمارەیەکی سنووردار لە پەنابەرانی ١٩٦٧ و هەندێک فەڵەستینی کە دوای ڕووداوەکانی ئەیلوولی ۱٩٦٧ ئوردنیان جێهێشتووە. عەین ئەلحلوە بە وەرگرتنی زۆرترین ژمارەی پەنابەرانی فەڵەستینی کە لە کەمپەکانی فەڵەستین هەڵهاتوون لە ئەنجامی شەڕی دژ بە سوریا کە لە ساڵی 2011 ەوە بەردەوامە.
پێشبڕکێی نێوان هەردوو کەمپەکە بۆ ناونیشانی "پایتەختی رەوەندی" پەیوەندی بە ژمارەی دانیشتوانەوە نەبوو، بەڵکو پەیوەندی بە ڕۆڵی چەکداری خەڵکی کەمپەکەوە هەبوو لە چالاکی بەرخودانی فەلەستین. ئەمەش مانای بەشداریکردنی دانیشتوانی کەمپەکەیە لە ڕێکخراوە فەلەستینییەکان و ژمارەی شەهیدەکان و ئەو خزمەتگوزارییانەی کە بۆ منداڵانی کەمپەکە دابین دەکرێن لەلایەن ئەو دەستە فەڵەستینییانەی کە کامپەکە تێیدا کار دەکات. هەروەها ڕکابەرییەکە شانازی بە خەباتی دایک و باوک و باپیرەوە دەکات بۆ هۆکارەکە و بنچینەی شار و گوندەکانی فەلەستین.

دوای ئۆسڵۆ، یەرموک بوو بە گەڕەکێکی نیشتەجێبوون و بازرگانی لە دەوروبەری دیمەشق کە زۆرینەی پەنابەرانی فەلەستینی تێدایە. سەبارەت بە کەمپی عەین ئەلحلوە، بەرە بەرە بوو بە "گێتۆ"ی فەلەستینی لە نزیک سیدۆن، بەتایبەتی دوای سەرهەڵدانی گروپە چەکدارەکانی سەلەفی لەوێ، وەک "عوسبە ئەنسار"، کە لەلایەن هیشام ئەلشریدی دامەزراوە و سەرکردایەتییەکەی دوای کوشتنی ئەحمەد عەبدولکەریم ئەلسەعدی (ئەبو محجن) دەستی بەسەردا گیرا.
بەگوێرەی بەرپرسێکی دەسەڵاتی ڕامەڵا، کاروباری کەمپەکە بووەتە ئەرکی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان و فەڵەستینییەکان چەکەکانیان لەناو کەمپەکانی لوبناندا هەڵگرتووە و کەمپەکەیان کردووە بە بابەتێکی مرۆیی نێودەوڵەتی و پرسی ئاسایشی لوبنانی. نەک هەر ئەم دوو کەمپە، بەڵکو دەتوانین بڵێین کە لە زۆربەی کەمپەکانی ئاوارەکانی فەڵەستین تێپەڕیوە، کە خەباتی سەر زەوی لەوێ نەبووە و هەندێک جار بووەتە دروشم و ڕێپێوان.

کەمپەکانی کەناری ڕۆژئاوا و کەرتی غەزە وادیارە شوێنی کەمپەکانی ئاوارەکان دەگرنەوە و ناوەکانی وەک نسێرات و جەبالیا و جەنین و بەلاتە و دهیشە و ئەوانی تر بوون بە پێشەوەی بەیاننامەی هەواڵ لە ئەنجامی بەرخۆدانی ڕۆژانەی دانیشتوانەکەیان و خۆراگری ئەفسانەیی کامپی جەنین لە ماوەی ئۆپەراسیۆنی قەڵغانی بەرگری (۲۰۰۲) وێنەی کامپەکانی بەرخۆدانی فەلەستینییان وەک سیمبول دانرا

دوای دابەشبوونی فەڵەستینییەکان (۲۰۰۷) ، ڕۆڵی کەمپە ناوخۆییەکان کەمی کرد و شتەکان وەک ئەوە دەردەکەوتن کە ئاشتی ئارەزوومەندانە ئامانجەکانی بەدەست هێناوە. بارودۆخەکە خراپتر بوو لەگەڵ قەیرانی ئابووری کە لە لایەن قەیرانی دارایی جیهانیەوە ناوچەکەی گرتەوە، و ساڵی ۲۰۱۰ "بەهاری عەرەبی"ی هێنا کە ئاژاوەی لە زۆربەی وڵاتانی عەرەبیدا بڵاوکردەوە، جگە لە خاکی فەڵەستینی داگیرکراو.
کەمپەکانی سوریا بەهۆی تیرۆریزمەوە وێران بوون و کەمپی یەرموک یەکێک بوو لە وێرانترین کەمپەکان و ئاوارەبوون و ژمارەی دانیشتوانی کەمپەکە لە نزیکەی 160،000 هاوڵاتییەوە بۆ تەنها 20،000 کەس کەمیکردووە، هەروەها کەمپەکانی دیکەی وەک کەمپی دەرەعا و کەمپی عەین تەل لە حەلەب بی بەش نەکردووە، کە بەگوێرەی UNRWA، کۆی و بەشێکی وێرانکردنەکە گەیشتە زیاتر لە 70٪ بینای ئەو کەمپانە. دانیشتوانی کەمپەکان لە ناوخۆدا ئاوارە بوون بەرەو ئوردن و لوبنان و بەشێکی بەرچاویان لە ئەوروپا نیشتەجێ بوون بەتایبەتی لە هۆڵەندا و دانیمارک و سوید.

چارەنووسی کەمپی عەین ئەلحلوە پێچەوانە بوو، چونکە ژمارەی دانیشتوانەکەی زیادی کرد لە ئەنجامی کۆچکردنی سورییە فەڵەستینییەکان و لەگەڵ ئەوانیشدا ژمارەیەکی بەرچاو لە تیرۆریستانی فەڵەستینی و سوری و لوبنانی هات کە بەشدارییان لە شەڕی سوریا کرد. سەرەتاکە لەگەڵ بیلال بەدر بوو کە ناوەکەی لە نێوان ساڵانی ۲۰۱۱ بۆ ۲۰۱٥ دەدرەوشایەوە و تیرۆریستانی شادی مەولووی کە لە تەرابلوسەوە هاتووە و ئەحمەد ئەلئەسیر کە لە سیدۆنەوە هاتووە پەنایان بۆ کەمپەکە بردووە کە بووە پەناگە بۆ ڕێکخراوە تیرۆریستییەکان کە دوودڵ نەبوون لە تەقەکردن لە سوپای لوبنان، ئەمەش وای لە دەسەڵاتدارانی لوبنان کرد کە دیوارێک لە دەوروبەری کەمپەکە دروست بکەن.

لە کاتێکدا هێزەکانی بەرخۆدان سەرقاڵ بوون بە ڕووبەڕووبوونەوەی پڕۆژەی ئیمپریالیزم-زایۆنی لە ناوچەکەدا، هێزەکانی بەناو نا توندڕەوی عەرەبی سەرقاڵ بوون بە گەڕان بەدوای دەرفەتێک بۆ ڕاگەیاندنی پەیوەندییە نهێنییەکانیان لەگەڵ ئیسرائیل لە ڕێگەی ڕێککەوتنی ئاساییکردنەوە کە وەک شێرپەنجەیی خراپ لە جەستەی عەرەبیدا بڵاو بووەوە. کەمپەکان وەک بەربەستێک لەبەردەم پلانی ئاساییکردنەوە وەستاون و پێویستە دیاردەی کامپە فەلەستینییەکان کۆتایی پێ بهێنرێت. نموونەی سوریا ڕێگایەکی گرنگ بوو بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ کەمپەکان و بەتاڵکردنەوەیان لە بەشێکی زۆری دانیشتوانەکەیان لە ڕێگەی جەنگ و وێرانکارییەوە.

ئیسرائیل پشتی بە سنووردارکردنی کەمپە فەلەستینییەکان لە کەناری ڕۆژئاوا بەستووە و کەمپەکانی جەنین و بەلاتە و قەڵەندیا جارێکی دیکە گەڕانەوە بۆ دیمەنی دۆخەکە بە هێرش و دەستگیرکردن و ئۆپەراسیۆنە سەربازییە گەورەکان کە بووە هۆی ئەوەی ژمارەی هاوڵاتیان بە شێوەیەکی کاتی یان هەمیشەیی کەمپەکە بەجێبهێڵن.

لە کەمپی عەین ئەلحلوە، ڕووبەڕووبوونەوەکان لەگەڵ ڕێکخراوە تیرۆریستییەکان و ئەو وێرانکاری و کوشتنانەی کە لەگەڵیاندا بوون گەڕانەوە بۆ پاڵنانی دانیشتوانی کەمپەکە بۆ گەڕان بەدوای چارەسەر لە دەرەوەی کەمپەکە و کۆچکردن لە ناوخۆ یان دەرەوە و دواتر هەموو ئەمانە دەتوانن لە لوبنان یان هەر شوێنێکی دیکە نیشتەجێ بن بۆ ئەوەی لە دۆزەخی گەمارۆکە لە دەرەوە دەربازبن و لە ناوەوە بکوژن.

لە ڕووی سیاسییەوە، پشتیوانی بۆ UNRWA لە کەمبوونەوەدایە و خزمەتگوزارییەکانی ڕۆژ بە ڕۆژ کەم دەبنەوە. ئەم خزمەتگوزارییانە، کە بەشێکی گرنگی پێداویستییەکانی پەنابەرانی فەڵەستینی دەگرێتەوە، بەتایبەتی لە بوارەکانی تەندروستی و پەروەردەدا، بەردەوام لە کەمبوونەوەدان و ژیانی ئەو پەنابەرانە بە نزیکەیی مەحاڵ دەکەن.

کۆتایی هێنان بە دیاردەی کەمپەکان لە ناوەوە و دەرەوەی فەلەستین ئامانجێکی ئیسرائیلە کە لەلایەن زۆرێک لە وڵاتانی عەرەبییەوە پشتگیری دەکرێت، لەوانە خودی دەسەڵاتی فەڵەستین. ئەم سەرئێشەیە پێویستە کۆتایی پێبێت و پێویستە بەدوای میکانیزمەکاندا بگەڕێت بۆ نیشتەجێکردنی خەڵکی کەمپەکان لە ناوەوە و دەرەوەی فەلەستین، جا لە ئاوارەکان بێت یان لە دەرەوە. هەندێک کەس هەن کە ئامادەی کوشتنن، ئەوانی تر ئامادەن پارە بدەن، و سێیەمیان ئامادەیە بۆ جێبەجێکردن.

لە لایەکی ترەوە، کەمپی فەڵەستین دەبێتە بەربەستێک کە پێویستە پشتگیری بکرێت و پێویستە ژیانی هاوڵاتیانی ناوەوە ئاسان بکرێت و دەبێت پشتیوانی لە UNRWA بکرێت بۆ پاراستنی لانیکەم ئاستی ئێستای خزمەتگوزارییەکانی. ئەگەر کەمپەکان کەوتن، ئێمە دوایین قەڵامان لەدەست دەدەین و ڕێگای ئیسرائیل بۆ دوورترین خاڵی نیشتمانی عەرەبیمان ڕێکدەخرێت.