جۆلان گڕکانە چالاکەکە

ئیشراق 
راپەرینی ئێستای خەڵکی جۆلانی داگیرکراو تاکە راپەرینی خەڵک نەبوو، چونکە دوای ئەوەی کەنیسێتی ئیسرائیل بڕیاری داگیرکردنی جۆلانی دا لە 14ی کانوونی یەکەمی ۱۹۸۱، ئەوان مانگرتنێکی گشتییان دەستپێکرد کە لە 14ی شوباتی ۱۹۸۲ دەستی پێکرد.

ناوچەی جۆلان بە سروشتی گڕکانی زاڵ بوو، کە بە پیتێنی و توانای تەقینەوە ناسراوە کاتێک فشارەکان زیاد دەکرێن ئەمەش خەڵکەکەی تێر کرد کە تێیدا دەژین، بەتایبەتی ئەوانەی کە هێشتا لەم خاکەدان دوای ئەوەی زایۆنییەکان دوای جەنگی حوزەیرانی 1967 دەستیان بەسەردا گرت.

جۆلانییەکان کە لەوێ مانەوە مۆدێلێکی جیاواز پێکدەهێنن لەوانی دیکە لە ناوچەکانی دیکە و ئەوان ئەو کەسانەن کە ئیسرائیل پشتی پێ دەبەستێت دوای داگیرکردنی ناوچەی گۆلان، بۆیە پێیان وابوو کە ئیسرائیل بە پاڵنەرەوە مامەڵە لەگەڵ دانیشتوانێکدا دەکات بۆ ئەوەی تێکەڵی بکەن، بەتایبەتی لەو کاتەوەی کە هەوڵەکانی ئەمە بێشومارن لە ڕووی خۆشگوزەرانی ژیان و تەندروستی و پەروەردە و بەردەستبوونی خزمەتگوزارییەکانی ژێرخان و خاوەندارێتی تایبەتمەندی گەشتیاری بنەڕەتی و کراوەیی ئاسۆی جیهانی
بەڵام هەموو ئەمانەیان ڕەتکردەوە و مانەوە لەگەڵ نیشتمانی سوریای خۆیان هەڵیانبژارد.
هەروەها ئەوان هەڵوێستێکی دیکەیان هەبوو دوای دەستپێکردنی جەنگ لە سوریا و لەسەر سوریا، بەتایبەتی دوای ئەوەی ڕۆڵی ئیسرائیل لە پشتیوانیکردنی گروپە چەکدارە تەکفیرییەکان بە داعشیشەوە لە ناوچەی باشووری سوریا بینییان، بۆیە ڕۆڵێکی گرنگیان هەبوو لە ئاشکراکردنی پەیوەندییەکانی پشتیوانی و ڕۆڵی ئیسرائیل لە جەنگەکەدا، بە ڕەچاوکردنی ئەوەی کە قەوارەی ئیسرائیل سوودمەندی یەکەمی وێرانکاری و شێواندنی بەربڵاوی کۆمەڵگای سوریایە.

ئەم دوایین راپەڕینە لە چوارچێوەی بەرزبوونەوەی گشتی بەرەنگاربوونەوەی ئیسرائیلدا دێت، سەرەڕای هۆکارە ڕاستەوخۆکانی پەیوەست بە دامەزراندنی تۆڕبینی با کە وزەی کارەبا لە ناوچەیەکی گەورەی خاکەکەیان بەرهەم دەهێنێت، کە وای لێکردن بزانن کە ئەم سیاسەتانە هیچ جیاوازییەکیان نییە لەگەڵ سیاسەتی نیشتەجێبوون لە کەناری ڕۆژئاوا و لە تەواوی فەڵەستین کە پێویستیان بە سنووردارکردنی دانیشتوانی یاسایی ڕەسەن هەیە، یان بۆ پاڵنانیان بەرەو جێهێشتنی خاکەکانیان و بەرەو سوریا یان هەر شوێنێک بۆ لەناوبردنی ئەم دیاردە ئەرێنییە.

پێکهاتەی کۆمەڵایەتی و کولتووریی جۆلانییەکان ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە یەکگرتوویی کۆمەڵگا و ڕووبەڕووبوونەوەی پڕۆژەکانی نیشتەجێبوون، چونکە ڕۆڵی سەرەکی لەم پێکهاتەیەدا هی ئەو زانا ئاینییانەیە کە سەرکردایەتی کۆمەڵایەتیان لەگەڵ سەرکردایەتی ئاینی تێکەڵ کردووە، کە کۆمەڵگایان یەکخست لەسەر ئامانجی بەرەنگاربوونەوەی داگیرکاری و ڕێگریکردن لە تێکدانی کۆمەڵگای گۆلان لەگەڵ بریکارەکان بە سزادانیان بە تاوانی ئاینی و کۆمەڵایەتی.

ئەم یەکگرتووییە کۆمەڵایەتییە بە بەشداریکردنی تەواوی کۆمەڵگای جۆلانی لە ڕووبەڕووبوونەوەی مەدەنی لە پرۆژە داگیرکارییەکانی ئیسرائیلدا دەرکەوت، بۆ ئەوەی پشتڕاستی بکاتەوە کە هەموو ئەو سیاسەتانەی کە پەیڕەوکراون ڕێڕەوی بەرخۆدانی ئەم کۆمەڵگایەیان بەرامبەر دەستدرێژیکاران نەگۆڕیوە.

ئەم راپەڕینە نوێیە جیاوازە لە هەموو ئەوانەی پێشوو لەوەی کە نوێنەرایەتی یەکێتی مەیدانی ڕووبەڕووبوونەوەکانی دەکرد، هەروەها هاوکات بوو لەگەڵ ئاستی بەرزی بەرگری سەربازی لە کەناری ڕۆژئاوا، بەتایبەتی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان لە جنین، کە چوونە ناو گۆڕەپانێکی نوێوە وەک قورساییەکی بەرگری کە دەتوانێت غەزەیەکی نوێ لە هەموو لایەکەوە بەسەر داگیرکاریدا جێبەجێ بکرێت.
بەم کارە، ئاماژە بە ئەکتەری ڕاستەقینە دەکات لە شەڕی سوریا و هۆشیاری دەگەڕێنێتەوە بۆ مێشکی ژێر ئاگایی بەکۆمەڵی سورییەکان و عەرەبەکان و خەڵکە لاوازەکانی دیکە کە شاراوەی پشت شەڕی سوریا ئیسرائیلە کە ڕۆڵی سەرەکی دەگێڕێت لە ناوچەکەدا بەگشتی و لە سوریا بەتایبەتی لە بەرژەوەندی هێزە زاڵەکانی ڕۆژئاوا و ڕۆڵی ناوخۆیی لەم شەڕەدا

لەم ڕووەوە، ڕاپەڕینی جۆلان یارمەتیدەر دەبێت لە ڕاستکردنەوەی پێوەری ڕاستەقینە بەرامبەر دوژمنی ڕاستەقینە، و ئەوە پشتڕاست دەکاتەوە کە بەرخۆدان وەک ئامانجێکی سەرەکی ئەوەیە کە پشتی پێ دەبەسترێت بۆ گۆڕینی دیمەنی ناوخۆی سوریا و تەواوی وڵاتان، بە مەرجێک سیاسەتی ناوخۆیی و دەرەوە لەسەر ئەم ئامانجە ڕێکبکەون و بەم شێوەیە دەتوانێت سورییەکان لەسەر ئامانجێکی بەکۆمەڵ کۆبکاتەوە دوای ئەوەی ئامانجەکانیان لە ناوخۆ و دەرەوەدا بڵاوبوونەتەوە.
سورییەکان دەتوانن وەبەرهێنانێکی باش بکەن لەم ئینتیفادەدا لەسەر ئاستی یاسای نێودەوڵەتی، جا چ لە نەتەوە یەکگرتووەکان بێت یان ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ، بۆ نیشاندانی سروشتی سیاسەتە فراوانخوازەکانی ئیسرائیل، وەک گرتن و دەرکردنی خەڵکی ڕەسەن، کە لەوانەیە فشاری لەسەر دروست بکات و دابەشبوونی ناوخۆیی لە کۆمەڵگاکەیدا خراپتر بکات و بەشداری بکات لە گرتنەبەری هەنگاوەکان بەرەو دڵنیابوون لە لەناوچوونی ئەم "دەوڵەتە"یە کە نامۆیە بە پەیکەری کۆمەڵایەتی سروشتی گەلانی ئەم ڕۆژهەڵاتە.

گرنگترین پەیام لەم راپەڕینەدا ئەوەیە کە ڕاپەڕینێکی سورییەکانە لە بەرامبەر داگیرکاری ئیسرائیلدا، هەروەها بەرخۆدانی فەلەستینییەکان کە بەشێکە لە بەرەنگاربوونەوەی سورییە فەڵەستینییەکان کە بەشدارییان کرد لە یەکەم کۆنفرانسی دامەزراندن لە دیمەشق لە ساڵی ۱۹۱۸ و چاوەڕێی سورییەکانی ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوای فورات دەکەن بۆ ڕاگەیاندنی بەرگری خۆیان بەرامبەر داگیرکاری ئەمریکا و لابردنی داگیرکاری تورکیا و گەڕاندنەوەی سەروەری و یەکێتییان لەژێر سوریایەکی نوێدا کە تیایدا دەبنە هاوبەش.