خاشقچی، قوربانی شه‌ڕی سه‌له‌فیزمی سه‌عوودی و ئیخوانیزمی تورکی
خاشقچی به‌شێکی دیکه‌ی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌کانی ئیسلامی ئیخوانی و ڕه‌وته توندڕۆکانی ناوچه‌که‌یه. ململانێی نهێنی سه‌عوودیا و تورکیا له چوارچێوه‌ی دوو وێژه‌ی سوننه‌ی توندڕۆ و ئیخوانی لیبراڵی ساڵه‌هایه که له ناوچه‌که‌دا هه‌یه و ئه‌م ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ش له ده‌سپێکی شۆڕشه‌کانی به‌هاری عه‌ره‌بی تا ئێستا به‌رده‌وامه و له ساڵانی ڕابردوو ڕه‌هه‌ندی دیکه‌ی به‌خۆوه گرتووه. پاش هه‌وڵه‌کانی تورکیا بۆ کاریگه‌ری له سه‌ر شۆڕشه‌کانی عه‌ره‌بی و هه‌نارده‌ی بۆ وڵاتانی دیکه، سه‌عوودیا بووه‌ته جیدیترین نه‌یار و دژبه‌ری ئیخوانیزم به خوێندنه‌وه‌ی تورکیا که لوتکه‌ی ئه‌م دژایه‌تییه‌ش له سوریا بینراوه.
قه‌یرانی سوریا که به تێڕوانینی تورکیا له چوارچێوه‌ی شۆڕشێکی دیمۆکراتیک ده‌ستیپێکرد، له درێژه‌ی هه‌وڵه‌کانی ئه‌نکه‌ره له پاش ئه‌م وڵاته ده‌بووه میوانی سه‌عوودیا و ئیمارات تا ژئۆپۆلتیکی ئیخوانی یان هه‌مان عوسمانیزمی نوێی تورکیا ته‌واو بکرێت. له‌م نێوه‌نده‌دا سه‌عوودیا پێناسه‌ی شۆڕشی له گۆڕانکارییه‌کانی سوریا سڕییه‌وه و هه‌وڵی ئه‌وه‌شیدا تا هێزه توندڕۆ سه‌له‌فییه‌کان بکاته جێگره‌وه‌ی لیبراڵیزمه‌کانی لایه‌نگری تورکیا، به‌ده‌ر له‌وه‌ی که ئێران وه‌ک هاوپه‌یمانی سوریا و به هاوکاری ڕووسیا ئاراسته‌ی گۆڕانکارییه‌کانی ئه‌م وڵاته‌یان دیسانه‌وه له به‌رژه‌وه‌ندی به‌شار ئه‌سه‌د گۆڕی.
پاشان سه‌عوودیا بۆ دژایه‌تی و له‌ناوبردنی ئیخوانییه‌کان گه‌یشته وڵاتی میسر و به کوده‌تایه‌کی پڕتێچوو حکومه‌تی ئیخوانی محه‌ممه‌د مورسیی ڕووخاند. ئه‌مه‌ش کۆتایی ئه‌م پلانه نه‌بوو، سه‌عوودیا پێگه‌کانی داعشی له لیبیا به‌هێزتر کرد تا به‌مه‌ش ڕێگری له به‌هێزبوونی ئیخوانیزم له‌م وڵاته‌ش بکات.
زیاتربوونی ناکۆکییه‌کانی سه‌عوودیا و بزوتنه‌وه‌ی حه‌ماسی فه‌ڵه‌ستینیش هه‌ر لێره‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێت، واته مه‌ترسییه‌که ئه‌وه‌نده بۆ ڕیاز جیدییه که ئیسرائیلی به‌لاوه له حه‌ماس باشتره. سزا و گه‌مارۆ سه‌پێندراوه‌کانی سه‌ر قه‌ته‌ر له لایه‌ن سه‌عوودیا و هاوپه‌یمانه‌کانیه‌وه و پاڵپشتی که‌م وێنه‌ی تورکیا له ده‌وحه، به‌رده‌وامی ئه‌م زنجیره ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه بووه و کاریگه‌رییه‌کانی ئه‌م شه‌ڕه سارده‌ش هێشتا به سه‌ر ناوچه‌که‌وه دیاره.
دۆسیه‌ی خاشقچی و ئه‌گه‌ری کوژرانی ڕۆژنامه‌نووسه به‌ناوبانگه‌که‌ی سه‌عوودیا ئه‌ویش له ئه‌سته‌نبووڵ، به‌شێکی دیکه‌ی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی نێوان دوو به‌ره‌ی سوننه‌کانه له ناوچه‌که. کاتێک سه‌عوودیا باس له پیلانێکی قه‌ته‌ر ده‌کات، ئه‌و سه‌ره‌داوانه پیشان ده‌دات که په‌یوه‌ندی کوژرانی ڕۆژنامه‌نووسه ڕه‌خنه‌گره‌که‌ی سه‌عوودیا و ناکۆکییه‌کانی نێوان ئه‌نکه‌ره و ڕیاز زیاتر ده‌خاته‌ڕوو.
ده‌زگای هه‌واڵگری تورکیا له ڕۆژانی ڕابردوو باسی هه‌ندێک به‌ڵگه‌ی کردووه تا به‌مه‌ش پیشان بدات که زانیاری دیکه‌شی لایه، کاتێک به‌رتیلی 5 ملیار دۆلاری سه‌عوودیا ئاشکرا ده‌بێت به‌و ڕاستییه ده‌گه‌ین که تورکیا به‌مه‌ش ڕازی نییه و دواتر ئه‌مه‌ش ده‌بێته ئامرازێکی وه‌رگرتنی ئیمتیازاتی دیکه‌ش.
ئاشکرابوونی به‌ڵگه و ورده‌کارییه‌کانی زیاتر ده‌توانێت پێگه‌ی سه‌عوودیا به تایبه‌ت بن سه‌لمانی جێنشین له ناوه‌نده ڕۆشنبیرییه‌کانی ڕۆژئاوا لاواز بکات و ئه‌مه‌ش هه‌مان خاڵی سه‌رکه‌وتنی به‌ره‌ی ئیخوانیزمی تورکیایه به سه‌ر سه‌له‌فیزمی سه‌عوودی. ئه‌م به‌ڵگه‌یه لای ده‌زگای هه‌واڵگری تورکیا بۆ کاتی پێویست و لێدانی ئه‌م ڕکابه‌ره ده‌مێنێته‌وه.
ئه‌ردۆغان به پێچه‌وانه‌ی هه‌ڵوێست و لێدوانه‌کانی و بۆ پیشاندانی ڕواڵه‌تێکی دیپلۆماسیانه، قه‌شه برۆنسۆنی به بڕیاری دادگا ئازاد کرد تا جیاوازییه‌کانی تورکیا و سه‌عوودیا زیاتر به جیهان پیشان بدات. تورکیا چه‌ندین بژارده‌ی دیکه‌شی به ده‌سته‌وه بوو، وه‌ک هێرشی سه‌ر کۆنسووڵخانه به پاساوی ناوه‌ندێکی پیلانگێڕ و ده‌رکردنی کۆنسووڵی سه‌عوودیا که هه‌مووی وه‌ک دان به خۆداگرتنی ئه‌نکه‌ره جێبه‌جێ نه‌کرا.
پێش بینی ده‌کرێت که دۆسیه‌ی کوژرانی خاشقچی له زووترین کاتدا له مانشێتی میدیاکانی ناوچه‌که و نێوده‌وڵه‌تیدا نه‌مێنێت و به‌رده‌وامی ئه‌م دۆسیه‌یه ده‌که‌وێته چوارچێوه‌ی ململانێکانی نهێنی تورکیا و سه‌عوودیا.
س/جام كوردى