"رویداگەیل رووژانە لە دیمەشق".. یا یادوەرى سەرتاشیگ خەریک بوى وەوەگ لەژیر پووس سەر بوى!

ئیشراق

محەممەد سەعید قاسمی (١٨٤٣ - ١٩٠٠) وە مەسەلەى چڕکریاگ بیهووشکردن، دەسنویس "رویداگەیل رووژانەى دیمەشق" شیوان، ک تاریخنویس ناودار شەهابەدین ئەحمەد بن بەدیر سەرتاش لە کووتایى سەدەى هەیژدە نویساسەى.

لە پایەى خوەى جوور سەرتاشیگ ک ئومیدەوارە سەر وە چین زانایەیل بوود، وەتایبەت ک قەیرى کەس دیاریى ئەوان فرە سەردان دوانەگەى کردیان، و ئەویش وە تەواوى گووش لە گفتگووەیلیان گردیاد، و یادوەریەگەى جوور جامکیگ بارودوخ شارەگە نویسیاد، ناڕەحەتیەیل مەردم ئاسایى، و باسکردن و هەواڵیان، و ئاشکراکردن رویداگەیلیگ ک پەیوەندى وە تاریخویسەیل فەرمییەوە نەوى.

وەى جوورە قاسمى رووژنامەى سەرتاشەگەى خستە ژیر نەشتەرگەرییگ سەختەوە، ک بویە هووکار بڕین ئەندامەیل دەقەگە وە هیز چەقوو کوشاننەوەو زیایکردن، لەژیر سەردێڕ وەپیاچگنەوە و هویردکردنەوە، وەلێ دوینستنەوەى ئى دەستنویس وەنرخە شایستەى هەڵویستیگە.

قاسمى باس لەوە کەید باس لەوە کەید ک تواسگە چشتیگ لە عەتاریگ بسینید، هەر لەوەر ئەوەیش عەتارەگە ئەوەگ فرووشتوید لەبان قاقەزیگ نویسریاگ داینا، مەوقەى ک شێخ گلەوخوارد ئەرا ماڵەگەى خوەى قاقەزەگە کردەوەو ئەوەگ لەبانى نویسریاوید خوەنستەوە، و فامست لەلى ک بەشیگە لە دەسنویسیگ تاریخى، هەر لەوەر ئەوەیش یەکسەر گلەوخوارد ئەرا دوکانەگە و باقى نویساننەگە کەفتە دەسى تا دەسنویس "رویداگەیل رووژانەى دیمەشق" گردەو کرد.

ئەوەگ لە ڕاسى قاسمى کردەسەى، شیوانن دەقە رەسەنەگە بوى، وە مەرام کەمکردنەوەى ناڕەحەتیەیل سەرتاشەگە و کوشاننەوەى لە جەسەى ئەو نویسریاگ پشتگووشخریاگە، وە وەکارهاوردن زووانیگ تیکەڵ و قسەى سەرتاشەگە ویران کرد، دویاى ئەویەش دەسنویسەگە بویە قاز شەلیگ و ناسنامەى رەسەن نەیاشت، جوور ئەوەگ قاسمى تواس وەسەرهات تاریخنویسەگە بکوشنیدەوە ک هەڵویست رەخنەیى ئاشکرایگ گرتویدە خوەى لە ستەمکارى لە سەردەم ئەوساى دیمەشق، لە سەردەم والى ئەسعەد پاشا ئەلعەزەم، و هەر لەوەر ئەوەیش گشت ئەو رەخنەیلە ک پەیوەس بوینە وەپیەوە کوشانەسەوە لە ستەمکارى وەرانوەر وە مللەتەگەى، و تەنانەت شیعر و بڕیگ لە پەندەیل مللییش ک لەتى بویە، یەیش بیجگە دەیان کۆمەڵکوژى زووانگەریى تر.