چین.. دید ئایندەى ئابوورى لە خوەرهەڵات

ئیشراق

وە تەواوەتى ئاشکراس ک چین وە هیزەوە روێ لە سەدارەت دیمەن جەهانى کرد، گشت وەرگریەیل جوگرافى و ئابوورى و سیاسى گردەو کرد ک هەرچەنى لەڕوێ تاریخییشەوە داشتەسەى، تا رەسیە زووم ماڵەیل و روێ وەڕوێ فەقیرى وسیا و گشت هەوەجەی چینەیل جیاجیاى کۆمەڵایەتى دەسەوەر کرد، لە فەقیرەیلەوە تا دەوڵەمەنەیل، و تەتانەت تا بویە نموونەیگ ئابوورى ک نیشتە بان عەرش باڵایەتى.

ئەو سەرکەفتن گەورا ک چین لە ماوەى کەمیگ وەدەس هاوردەى، خاسیەگەى چوودەوە ئەرا فکرە سیاسیە – ئابورویەگەى ک گوزەر کرد وە ئاڵشتکاریەیل و قۆناغەیلیگەوە.

أ- هاوسەنگیەیل فکر ئابوورى چینى

1- دبلۆماسیەت ئابوورى.

هاوسەنگى سوودمەن – سوودمەن لە ئابوورى.

3- ئاسایش و ئارامى لە ئابوورى، دویر لە زووان جەنگ.

4- پەرەداین وە دامەزریاگەیل و شیوەیل دەریایى و خەتەیل شەمەندەفەر.

5- دەور خوەرهەڵات و دەریا وە پەیوەسکردن جەهان و سێ کشوەر گەوراى ئاسیا و ئەوروپا و ئەفریقیا.

6- بەرزکردنەوەى ئاست ئابوورى دەوڵەتەیل گەشەکردگ.

7- تووڕکردن ئابوورى.

ب- فکرەى سیاسى چین وە چەو ئابوورییەوە.

- وەل گلەوخواردنى ئەرا نەتەوەیل یەکگرتگ لەساڵ 1971، چین 10 دەنگ لایەنگر لە خوەرهەڵات وەرگرت، دیارترین و یەکەمیان لوبنانـ دویاتریش تەسبیحەگە گلداو سعودیە و ئیران و تورکیا و ئوردن و لیبیایش گرتەوە، پەکین دەخاڵەت لە هویچ کاروباریگ ناوخوەیى و کیشەیل سیاسى، و 45 جار قەیەغە کریا لەبان بریارەیلیگ بیەید پەیوەس وە کیشەیل خوەرهەڵات ناوڕاس.

لە ساڵ 1978 پەکین تیکەڵ بوى لە خاسسازى و کریانەوە، و قەوڵ دا خوەرهەڵات ناوڕاس کلیل ئابوورى جەهان بگریدە دەسەوە، و پشت بەسا لەبان دبلۆماسیەت خاس وەگشت دوسیەیلیگ ئەرا پتەوکردن ئابوورى لەوەر ئامادەکارى ئەرا فراوانکردن چالاکى ئابوورى.